.......................
خبرگزاري ايرنا
سه شنبه 1 اسفند 1402
.......................
به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، پدیدارشناسی یکی از سنت‌های مسلط در فلسفه قرن بیستم محسوب می‌شود که ادموند هوسرل بنیانگذارش بود، اما طرفدارانِ تاثیرگذارِ دیگر عبارت از مارتین هایدگر، ژان پل سارتر، موریس مرلو-پونتی و امانوئل لئیناس بودند. یکی از دلایل تاثیرگذاری پدیدارشناسی این است که تقریبا همه نظریه‌پردازهای بعدی در فلسفه آلمانی و فرانسوی را می‌توان یا امتدادهای پدیدارشناسی یا واکنش‌هایی به آن دانست. در نتیجه، فهم صحیح پدیدارشناسی هم به خودی خود مهم است، هم به این دلیل که یکی از شروط لازم فهم تطورات بعدی نظریه‌پردازی در قرن بیستم است.
در بخش نخست این کتاب، نویسنده بر خودِ تلقی‌ای از فلسفه انگشت تاکید خواهدگذاشت که در پدیدارشناسی بنیاد گذاشته شده است. در بخش دوم نویسنده ملاحظات روش‌شناختی‌تر را به کناری می‌نهند و مثال‌ها و الگوهای جزئی‌تری از تحلیل‌های پدیدارشناختی ملموس را در اختیار مخاطب قرار می‌دهد. نویسنده در بخش سوم نشان می‌دهد که چگونه پدیدارشناسی در بیرون از فلسفه به کار بسته شده‌است و چگونه بر مباحث موجود در جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و علوم شناختی تاثیر گذاشته است.
آثاری که به معرفی پدیدارشناسی می‌پردازند، عموماً به دو شیوه نوشته شده‌اند. بعضی از این آثار به دلیل تکثر، و بنا به فرض، تشتّت آرای پدیدارشناسان ترجیح می‌دهند که افکار هر یک از پدیدارشناسان را مستقلاً مطرح کنند. مطابق با دیدگاه نویسندگان این آثار، نمی‌توان چارچوب عامی به دست داد که مورد اتفاق همه پدیدارشناسان باشد. در مقابل، بعضی دیگر از این آثار کوشیده‌اند چارچوب عامی برای کار پدیدارشناختی فراهم آورند، اما گاهی این چارچوب چنان محدود است که گنجاندن آرای بسیاری از پدیدارشناسان شاخص در آن مشکل است.
سعی نویسنده در همه این مباحث نشان دادن مبنا و بذر اندیشه‌های پدیدارشناسان پساهوسرلی در آثار خود هوسرل است. این کتاب علاوه بر معرفی پدیدارشناسی و خصوصا رفع بعضی سوءبرداشت‌های رایج از آن، خواننده را با شیوه‌ای آشنا می‌کند که بسیاری از پدیدارشناسان هم‌روزگار ما به فلسفه‌ورزی می‌پردازند.
این کتاب پنجمین جلد از مجموعه مطالعات بنیادین راتلج است که منتشر شده است. کتاب مبانی پدیدارشناسی با عنوان Phenomenology: The Basics در سال ۲۰۱۹ منتشر شد.
درباره نویسنده
دان زهاوی یک فیلسوف دانمارکی است. وی هم‌اکنون استاد فلسفه در دانشگاه کپنهاگ و دانشگاه آکسفورد است. دن زهاوی در تاریخ ۶ نوامبر ۱۹۶۷ میلادی در شهر کپنهاگ دانمارک متولد شد. او در ابتدا پدیدارشناسی را در دانشگاه کپنهاگ تحصیل کرد و دوره دکتری خود را در سال ۱۹۹۴ در مرکز هوسرل در دانشگاه کاتولیک لون، بلژیک، زیر نظر رودولف برنت گذراند.
در سال ۱۹۹۹ وی از نسخه دانمارکی رساله خود (شایستگی (درجه علمی)) در دانشگاه کپنهاگ دفاع کرد. در سال ۲۰۰۲، یعنی در ۳۴ سالگی، استاد فلسفه و مدیر مرکز پژوهش درباره سوبژکتیویته در دانشگاه کپنهاگ شد. همچنین، او در سال ۲۰۱۸ به کرسی استادی فلسفه در دانشگاه آکسفورد دست یافت.
قسمتی از متن کتاب
پدیدارشناسی امر نامرئی
متمایز ساختن پدیدارشناسی سطح از پدیدارشناسی عمق به عادت و رسم مبدل شده است. پدیدارشناسی سطح بر تضایف میان انواع مشخصی از ابژه‌ها و اعمال قصدی مشخصی عموداً تمرکز می‌کند، اما می‌توان به شیوه‌ای ریشه‌ای‌تر نیز پیش رفت. گاهی هوسرل می‌گوید اگر قرار است نامستور و نمایان شود که فعالیت قصدی سوژه چگونه مبتنی بر و مشروط به فرایندهای انفعالی گوناگونی است که در زیرزمین یا بُعد عمیق سوبژکتیویته رخ می‌دهند، به کار معدنیِ پرطول و تفصیل نیاز است.
هوسرل نیک واقف بود که هرگونه توصیفی از این بُعدِ عمل‌کننده انفعالی و ناشناس با دشواری‌های گوناگونی روبه‌روست، تا حد زیادی به این دلیل که مفاهیمی که در اختیار داریم در درجه نخست از تعامل ما با ابژه‌های جهان نشات می‌گیرند. در نتیجه یک چالش این است که از این بپرهیزیم که تمایزهای بسیار روشن و ساختارها و مقولاتِ بیش از حد ابژکتیوساز را به توصیف خویش از حیات تجربی تحمیل کنیم. هوسرل که این دشواری‌ها را دریافته بود، در جایی تاکید کرد که بنیادیترین بُعدِ سوبژکتیویته «تقریبا روی مرز محدوده توصیف ممکن قرار گرفته‌است».
به بیان کلی‌تر هوسرل کاملا تصدیق کرد که قصدیتِ ابژه، آگاهی ما ازابژه‌ها و اشتغال ما به آن‌ها کل حیات ذهن را پُر نمی‌کند، و در واقع، پیش‌شرط‌های گوناگون خاص خویش را دارد. پژوهش هوسرل درباره ساختارهای زمان‌آگاهی را غالبا ریشه‌ای‌ترین کوشش او برای تحلیل و نشان دادنِ خصلت بنیادیترین بُعد پدیدارشناختی درنظر گرفته‌اند. یکی از ویژگی‌های شایان ذکرِ درگیریِ شدید هوسرل با زمان آگاهی دقیقاً این است که او سرانجام دریافت که غیر از ظهور ابژه صورت‌های ظهور دیگری وجود دارد(بدین وسیله صحت انتقاد هایدگر را نیز به پرسش می‌کشد)، و سیلان آگاهی مساوی با صورتی از خودآگاهیِ زمانی است که موضوع اصول و ساختارهایی است که با ظهور صندلی‌ها و میزها بسیار متفاوت‌اند. (صفحه ۹۵ و ۹۶)
کتاب مبانی پدیدارشناسی نوشته دان زهاوی و ترجمه علیرضا عطارزاده در قطع رقعی، در ۲۳۲ صفحه، با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه زمستان ۱۴۰۲ منتشر شد.
