سامانیان و غزنویان

سامانیان چه کسانی بودند؟ آنان خاندانی ایرانی بودند که یک چند به عنوان والیان دست نشانده طاهریان (205 – 259 ق) در شهرهایی از خراسان و ماوراءالنهر حکومت کردند. در سال 287 ق امیراسماعیل سامانی در پی پیروزی بر عمروبن لیث صفاری دولت مستقل سامانیان را در بخارا بنیاد نهاد. این دولت تا 389 ق به حیات خود ادامه داد. سامانیان در این مدت افزون بر سراسر خراسان و ماوراءالنهر، در زمان اقتدار خود، بر ولایات گرگان و طبرستان و ری تا حدود اصفهان، و سیستان و کرمان نیز سلطه داشتند و 9 تن از آنان به امارت رسیدند. سامانیان به نیای بزرگ خود، سامان خدانسب می رساندند. گرچه برخی نویسندگان سامان را جد سامانیان خوانده‌اند. اما ظاهراً «سامان خدا» لقب حکمرانان ده سامان بوده است. ده سامان، خاستگاه سامان خدا، را جزو بلخ و یا از نواحی سمرقند یا تِرمِذ دانسته‌اند. سلسله سامانیان از نخستین سلسله‌های ایرانی پس از اسلام و سلسله غزنویان نخستین سلسله غیرایرانی حاکم بر این سرزمین در همان دوران است. مؤلف در این کتاب به شرح جغرافیای سیاسی، دیوانسالاری، وضع اجتماعی، زندگی اقتصادی و چگونگی معماری و هنر و دین‌ها و فرقه‌ها در دوران حاکمیت این دو سلسله می‌پردازد.