مشاهده
منبع: خبرگزاری مهر
چهارشنبه ۳۰ مرداد ۱۳۹۸
.............................
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «ویکو و هردر (دو بررسی در تاریخ اندیشه‌ها)» نوشته آیزیا برلین به‌تازگی با ترجمه ادریس رنجی توسط نشر ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این کتاب در سال ۱۹۸۰ چاپ شده است.
مطالب این‌کتاب در واقع متون پیاده‌شده درسگفتارهایی هستند که به‌ترتیب در سال‌های ۱۹۵۷ تا ۱۹۵۸ در انیستیتوی ایتالیایی مستقر در لندن و سال ۱۹۶۴ در دانشگاه جانز هاپکینز ایراد شده‌اند. نویسنده کتاب می‌گوید نسخه اولیه جستارش درباب ویکو در کتاب «هنر و اندیشه در ایتالیای قرن هجدهم» منتشر شده و جستار مربوط به هردر در کتاب «جنبه‌های قرن هجدهم» با ویرایش ارل آر. وسرمن و سپس با اصلاحات جزئی در مجله اینکانتز در ژوئیه سال ۱۹۶۵ منتشر شد. از آن‌سال‌ها تا زمان چاپ کتاب، هر دو جستار بازنگری شده و اولی بسط و گسترش زیادی پیدا کرده است.
این کتاب به بررسی کار دو اندیشمندی می‌پردازد که ایده‌هاشان نقشی عمده در دگرگونی ملاک‌های گزینش و تفسیر واقعیات تاریخی ایفا کردند و از این راه، نگرش به خود وقایع را تحت تاثیر قرار دادند. هر دو در قرن هجدهم نوشتند و تاثیر کامل آموزه‌های هر دو تا قرن نوزدهم آشکار نشد. در هر دو مورد، این تاثیرات عمدتا از راه تلاش‌های پیروانشان آشکار شد. هدف آیزیا برلین در دو جستاری که برای کتاب نوشته، نه بررسی تمام آثار ویکو یا هردر، بلکه صرفا پرداختن به آرایی از آن‌هاست که نظرش گیراترین، مهم‌ترین و القاگرترین‌هایشان بوده‌اند. به‌همین‌دلیل تلاش نکرده ایده‌های فلسفی تخصصی‌تر این اندیشمندان را به بوته آزمون انتقادی بگذارد؛ حتی با این‌که برخی از آن‌ها مباحثی با اهمیت چشمگیر مطرح کرده‌اند.
دو اندیشمندی که در این کتاب به آن‌ها پرداخته می‌شود، یکی جامباتیستا ویکو و دیگری یوهان گوتفرید هردر از چهره‌های برجسته عصر روشنگری در اروپا هستند که آثارشان نمایانگر نقطه عطفی میان تصور کهن از تاریخ به منزله وقایع‌نگاری و چشم‌اندازهای نوین تاریخ در مقام رشته‌ای علمی است، امری که به برداشتن موانع برای بسط عظیم روح انسان انجامید. ویکو فیلسوفی ناپلی بود و هردر هم گاهی به‌عنوان پدر ملی‌گرایی اروپایی شناخته می‌شود.
این‌کتاب به جز پیشگفتار و درآمد، دو فصل اصلی دارد که عبارت‌اند از «اندیشه‌های فلسفی جامباتیستا ویکو» و «هردر و عصر روشنگری» که فصل اول خود به دو بخش «نظریه کلی» و «نظریه دانش ویکو و سرچشمه‌های آن» تقسیم می‌شود.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
وانگهی، اگر معیار حقیقت این است که «آن را ساخته باشیم»، و ادعای شناختن گذشته‌مان را داشته باشیم، چه بر سر مداخله الهی می‌آید؟ هنگامی که ویکو از «ذهن انسانی ما»، از «نیات ما»، «ذهن انسانی ملت‌ها»، «اندیشه انسانی ما»، «روح ما» و غیره سخن می‌گوید، آیا چنین عباراتی به آنچه میان همه ذهن‌های فردی مشترک است ارجاع دارند، یا به ذهنی «جمعی» مانند ضمیر ناآگاه جمعی یونگ، اما با تلویحات وحدت‌وجودباورانه؟ آیا کاربرد تعبیر از آنِ ما صرفا استعاری است یا تمایزگذار؟ نیز هنگامی که ویکو می‌گوید «چرا که عقل طبیعی آن است که غیر یهودیان به موجب آن برای خویش قانون‌گذاری می‌کنند»، تعبیر او استعاری است یا تمایزگذار؟ آیا غیریهودیان «قانون» را می‌آفرینند؟ آیا آن‌ها دقیقا به همان میزان، و از آن رو، عقلانی‌اند که خودشان قانون را آفریده‌اند و آن را می‌فهمند، چنان‌که اگر به دست مشیتی درنیافتنی به آن‌ها تحمیل شده بود عقلانی نمی‌بودند؟ ویکو اندیشمندی پربار، القاگر و اصیل اما نه‌چندان روشن یا منسجم است. بار دیگر وسوسه می‌شویم این نظر مشهور هاینه را درباره برلیوز نقل کنیم که «او برای نبوغش استعداد کافی ندارد». تنش میان خداباوری ویکو و تاریخ‌گرایی انسان‌باورانه او، میان تصور او از مکر مشیت الهی و پافشاری پیوسته او بر کارهای آفریننده و خویشتن‌دگرگون‌ساز انسان‌ها در علم نو مرتفع نمی‌شود؛ دیالکتیکی خواندن آن صرفا پنهان کردن این واقعیت با به‌کارگیری اصطلاحی پرتکلف است؛ مفسران کاتولیک ویکو بر نخستین گرایش در اندیشه او تاکید می‌کنند و میشله و اندیشمندان انسان‌باور بر دومی. قطعا به نظر می‌رسد بینش انسان‌باورانه انگیزه پرشورترین سخنان اوست.
این کتاب با ۳۲۷ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۳۹ هزار تومان منتشر شده است.
