سايت الف
کتاب «با عزیز جان در عزیزیه» سفرنامه فرخنده آقایی است به سرزمین خانه خدا و با توجه به روایت گزارش گونه ای که توسط نویسنده مورد استفاده قرارگرفته است؛ اگرچه گاه به زبان رمان نزدیک می شود اما نه رمانی داستانگو، بلکه سفرنامه ای رئال است که محور اصلی ماجراهای آن را اجرای مناسک حج تتمع تشکیل می دهد. برخلاف روایت های داستانگو، به جای آنکه رخداد ها و یا تضاد و تقابل های داستانی، ماجرای این کتاب را پش ببرد، این ترتیب مناسک حج تمتع است که خط حرکت آن را تعیین می کند.
این سفر در هواپیمای خط عربستان سعودی در مهرآباد تهران شروع می شود و با یک فلاش بک از پرواز، به مراسم وداع خانواده ها با حاجیان بازمی گردد. بدین وسیله راوی و «عزیز جان» که در واقع شخصیت های اصلی هستند به خواننده معرفی می شوند و در ادامه نیز خانمی به نام مدبری به جمع شخصیت های اصلی اضافه می شود که در ادامه سفر بخشی از بار ماجرا را بردوش می کشد. بعد از آن داستان به صورت کاملا خطی و با توجه به تقدم و تاخر مناسک حج به پیش می رود. بالاخره این سفر طولانی در جده و در هواپیمای ایران ایر که عازم تهران است خاتمه می یابد.
نوشتن سفرنامه حج، توسط نویسندگان ایرانی از سابقه ای بسیار طولانی برخوردار است؛ از خسی در میقات جلال آل احمد گرفته تا نمونه هایی که توسط نویسندگان کمتر شناخته شده نوشته شده است. اما آنچه سفرنامه ی فرخنده آقائی را متفاوت می کند؛ رویکرد او به عنوان داستان نویسی دقیق، در روایت جزئیاتی است که در طول مراسم حج اتفاق می افتد، اما از دید بسیاری شاید چندان جدی جلوه نکند. فرخنده آقای همانند اغلب آثاری که در این طیف قرار می گیرد نخواسته با تاکید روی جنبه های روحانی این سفر کیفیت تبلیغی بدان ببخشد؛ بلکه کوشیده روایتی ملموس از آن را با توجه به دغدغه ها و خواست های مسافران خدا ارائه کند.
فرخنده آقایی از شخصیت هایی واقعی برای این اثر استفاده کرده و در عین روایت اجرای مراسم و مناسک حج توسط آنها، روی روابط میان خودشان نیز تمرکزی ویژه داشته است. از این رو در خلال انجام حج، بخش هایی جذاب را به تعامل و تقابل مادربزرگ ها و رابطه میان آنها اختصاص داده است. سراسر این سفر شاهد بگو و مگوها پیرزنان کاروان تهرانی ها هستیم، جر و بحث هایی که از زبان راوی روایت شده اند،جذاب از کار در آمده اند و نه تنها خسته کننده نیستند بلکه لحظات مفرحی برای خواننده رقم می زنند: «بیایید اتاق پیرزن ها ببینید چه خبر است. وقتی وارد اتاق شدم، پرتقال های ناهار و شام که این چند روز جمع شده بودند وسط اتاق از این طرف به آن طرف در حرکت بودند. چهار هم اتاقی هر کدام روی تختشان نشسته بودند و پرتقال ها را به طرف هم پرت می کردند. خانم مدبری با عصایش پرتقال ها را به طرف دیگران می فرستاد و آنها با پایشان پس می فرستادند.... خانم صراف می گفت: شما هم بیایید داریم برای سنگ زدن به شیطان تمرین می کنیم.» (صفحه 82- 83)
استفاده از زاویه دید اول شخص و زبان گزارشی برای روایت این سفرنامه و توصیف های دقیق و جزئی نگرانه ، به گونه ای است که گویی با دوربینی به ثبت و ضبط ماجرا پرداخته است. آدمها، مکان ها، غذاها و حتی ملخی که در صحرای عرفات روی لباس سفید راوی نشسته و شاخکهایش را می جنباندچنان زنده تصویر شده اند که گویی خواننده خود در این موقعیت ها حضور یافته و از نزدیک شاهد ماجراها بوده است.
فرخنده آقائی به مدد دیالوگهای خوبی که نوشته و نیز با بهره گیری از توصیفهای زنده اش، تصویری ملموس از شخصیت ها ارائه کرده است. نویسنده با توفیق در شخصیت پردازی گاهی تنها با یک دیالوگ حس و حال فضا و شخصیت را به خوبی انتقال داده است. از نکات قابل اشاره در این اثر استفاده فرخنده آقائی از دیالوگ هایی است که گوینده‌ی آنها ناشناخته و نامعلوم است،اما این دیالوگ ها کاملا کارکرد داستانی دارند و نمی توان آنها را حذف کرد، چرا که نویسنده برای ساخت فضا و یا پیشبرد داستان به آنها نیازمند بوده و البته به شکل موفقیت آمیزی نیز از آنها استفاده کرده است. بنابراین ندانستن اینکه گوینده این دیالوگ ها چه کسی ست، ضربه ای به داستان نمی زند و در واقع قرار است این حس به خواننده منتقل شود که گوینده آنها هر کسی می تواند باشد و نقش و تاثیر دیالوگ حائز اهمیت است و نه صرفا گوینده اش.
باید اعتراف کرد که ایجاد کشش و همراه کردن مخاطب در سفرنامه هایی همانند «با عزیز جان در عزیزیه» با توجه به ساختار بدون فراز و نشیبی که دارند کاری است دشوار، اما فرخنده آقایی به عنوان نویسنده ای صاحب تجربه که آثاری ستایش شده در کارنامه داستان نویسی خود دارد؛ توانسته با استفاده از تمهیداتی دیگر مخاطب را مجذوب این روایت کرده و با خود همراه کند. مخاطب «با عزیز جان در عزیزیه» این کتاب را نه برای درک سرانجام و سرنوشت شخصیت ها که برای درک لذت سفری که شخصیت اصلی در آن حضور داشته دنبال می کند.
