پیشروترین دریافت‌های نوگرایانه از علم اصول و دانش فقه به روایت مصطفی محقق داماد 1400/3/10

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) کتاب «آفاق حقیقت در سپهر شریعت» شامل گفت‌وگوی حامد زارع با سید مصطفی محقق داماد موسوی به تازگی از سوی انتشارات ققنوس روانه بازار نشر شده است.

حامد زارع نویسنده و تدوین‌گر این کتاب، در قالبی مشابه از سال ۹۳ چاپ کتاب‌های گفتگو با چهره‌های فلسفه ایرانی اسلامی را با همکاری انتشارات ققنوس در دستور کار قرار داده و به‌ترتیب کتاب‌های «آفاق حکمت در سپهر سنت» (گفتگو با سید حسین نصر) در سال ۹۳،‌ «آفاق فلسفه در سپهر فرهنگ» (گفتگو با رضا داوری اردکانی) در سال ۹۵، «آفاق معرفت در سپهر معنویت» (گفتگو با غلامحسین ابراهیمی دینانی) در سال ۹۶ و «آفاق فکرت در سپهر فطرت» (گفتگو با غلامرضا اعوانی) را در سال ۹۸ منتشر کرده است.

زارع معتقد است، دکتر محقق داماد از جمله مجتهدانی است که جرأت تداوم اجتماعی و سیاسی بخشیدن به آرای فقهی خود را دارد.  به عبارت دیگر تأملات او، محصول در مکاسب و کفایه نیست، بلکه با شکست حصر محافظه‌کارانه فقیهان اخیر مابازای سیاسی و اجتماعی تفاسیر فقهی خود را با صدایی رسا و با ادله روشن و مبرهن اعلام می‌کند. از جمله درخشان‌ترین این اعلام‌ها می‌توان به پیشنهاد فقهی او ناظر بر حذف قسم بندی کافران و مومنان و طرح قسم بندی بدیع محارب و مسالم اشاره کرد که زداینده تعارضات و گشاینده مسیرهای اجتهادات اجتماعی بیشتری می‌تواند باشد. این قبیل تفاسیر مصلحانه نشان می‌دهد هرگونه راه اصلاح‌طلبی که گشوده می‌شود، باید سنت فقهی را پیش چشم خویش داشته باشد که اگر آن را نادیده بگیرد به ناکجا آبادی می‌رسد که امروزه روشنفکری دینی رسیده است.

نگارنده کتاب، در بخش دیگری از مقدمه یادآور می‌شود که دکتر محقق داماد، با همان جدیتی که استبداد و انحراف دینی را نقض می‌کند، دیکتاتوری و جزم اندیشی چپ را نیز مورد هجمه قرار می‌دهد. به اعتقاد زارع، محقق داماد روند فکری که دارد همواره به چهره‌های آزادیخواه در گستره تاریخ اندیشه دینی متشبث می‌شود و سخن خود را مستند به سخنان آنان می‌کند.

تدوین‌گر کتاب «حقیقت در سپهر شریعت» بر آن است، که همان طور که برای اصلاح و ارتقای دانش فیزیکی نیازمند فیزیکدان هستیم نه جامعه شناس، برای اصلاح دینی هم نیازمند مجتهد و فقیه هستیم و نه روشنفکر و سیاست باز. با همین فرمول ساده سخن دکتر محقق داماد در مقام فقیهی که مراتب حوزه علمیه را پشت سر گذاشته و مجتهد مبنامند و اصولی شناسنامه‌داری است که در مکتب شیخ انصاری و آخوند خراسانی تعریف می‌شود صائب تر، دقیق‌تر و پر اهمیت تر از سخنان کسانی است که پزشکی و دندانپزشکی و شیمی خوانده‌اند و می‌خواهند به نام دین و اصلاح دینی نظریه سیاسی مورد نظر خود را در جامعه بسط دهند. 

او معتقد است، باید بدون شرمندگی و سرافکندگی پذیرفت که اصلاح دینی یک معبر بیشتر ندارد و آن هم سنت است و دقیق ترین وجه سنت هم دانش فقه است که نه تنها نباید نادیده انگاشته شود بلکه باید در هیئت و شاکله آن به عنوان یک نظام فکری مبتنی بر حقوق راه اصلاح پیموده شود. در این راه نیازمند خبرگان منتقدی نظیر محقق‌داماد هستیم که با جمع میان فلسفه و فقه و حقوق در وجود خویش بتوانند پیش قراول گشایش راه دشوار تجدد در جامعه مبتنی بر سنت ما باشد.

 آنچه در کتاب «آفاق حقیقت در سپهر شریعت» آمده ترجمان چندین سال مراوده مکاتبه و مصاحبه حامد زارع با سید مصطفی محقق داماد است که رویه و سویه علمی آن مبتنی بر ارائه پاسخی اصولی و فقهی به بحران‌های دوران کنونی است.

دکتر محقق داماد با بیانی ساده و زبانی شیرین در قالب پاسخ به پرسش‌های کوتاه اما عمیق پیشروترین دریافت‌های نوگرایانه از علم اصول و دانش فقه را بیرون از محوطه پرآشوب به روشنفکری دینی و درون یک چارچوب معنادار و روشمند شرعی ارائه می‌دهد. البته پرسش و پاسخ‌های علمی و فقهی تنها بخشی از آفاق حقیقت در سپهر شریعت را تشکیل می‌دهد و بخش بیشتری از کتاب حاضر که جذابیت فراگیرتری نیز برای عموم مخاطبان دارد ناظر بر ثبت و ضبط  خاطرات و نکات تاریخی است که دکتر محقق داماد از خاندان خود و همچنین از آموزگاران و همنشین و همفکران خود در ذهن داشته است. 

محقق داماد نیز در پیشگفتاری بر این اثر می‌نویسد: «کتاب آفاق حقیقت در سپهر شریعت که به سعی روزنامه‌نگار جوان و دوست گرامی جناب آقای حامد زارع فراهم آمده است، کوششی برای نشان دادن لزوم توجه به مسائل معاصر و همچنین عدم فروگذاری نگاه نقادانه با مروری بر زندگی فکری بنده است. تلاش کرده‌ام تا سر حد امکان بدون محافظه کاری درباره موضوعاتی که در سوالات آقای زارع مطرح شده واکنش نشان دهم و جواب‌های خود را با رعایت اختصار ارائه بدهم.  امیدوارم کتاب حاضر بتواند پاسخ به پرسش‌های فراوان نسل جدید درباره‌ عقل و شرع باشد.»

کتاب «‌آفاق حقیقت در سپهر شریعت» ۶ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «زندگی و کارنامه فکری»، «فقه و اصول»، «تاریخ اندیشه»، «اندیشه معاصر»، «فلسفه اسلامی» و «معارف دینی». به جز این‌ فصول، «مقدمه» به قلم زارع، «درباره سیدمصطفی محقق داماد» نوشته آقای دکتر رسول جعفریان و «پیشگفتار» به قلم دکتر محقق داماد،‌ از دیگر بخش‌های این‌ کتاب هستند.

کتاب «آفاق حقیقت در سپهر شریعت» شامل گفت‌وگوی حامد زارع با سید مصطفی محقق داماد موسوی با شمارگان 1400 نسخه در 191 صفحه به بهای 35 هزار تومان به تازگی از سوی انتشارات ققنوس روانه بازار نشر شده است.