گروه انتشاراتی ققنوس | فروپاشی یک جمع کوچک روشنفکری: یادداشتی بر رمان«سلام» نوشته تبسم غبیشی
 

فروپاشی یک جمع کوچک روشنفکری: یادداشتی بر رمان«سلام» نوشته تبسم غبیشی

فروپاشی یک جمع کوچک مرتبط با حلقه های روشنفکری سال های پایانی دهه هفتاد در جامعه ایران، جوهره اصلی رمان«سلام» نوشته تبسم غبیشی را تشکیل می دهد. آدم هایی که در این رمان حضور دارند، اغلب در ابتدا آرمان های بزرگ و بلند پروازانه ای در سر دارند اما در مواجه با قدرت حاکمیتی مطلق به مرور از نقش های خود فاصله گرفته و کم کم به حاشیه رانده می شوند. بسیاری از آنها، مانند شخصیت های فرزاد و نوید از مرزهای جغرافیایی به بیرون رانده می شوند و آنهایی که در داخل کشور مانده اند، مانند شخصیت های صالح و دکتر عرفانی سر از زندان در می آورند و برخی از آنها، دکتر عرفانی در زندان می میرند. البته برخی هم عطای زندگی آرمانخواهانه را به لقای آن می بخشند و از مرکز، تهران به زادگاه خود در شهرستان بر می گردند. مانند مرتضی و همسرش زهرا که به یکی از شهرهای شمالی کشور باز می گردند تا مثل قبل از مراجعت به تهران، کتابفروشی کوچکی را در این شهر آرام و دور از مرکز و هیاهوی آن دایر کنند و زندگی آرامی داشته باشند. نوع روایی داستان از ابتدا تا انتها به شکل نامه نگاری است که مرکزیت این موضوع هم با مینا، همسر صالح است که علاوه بر خودش، بقیه را هم تشویق می کند که برای برقرار ارتباط صمیمی با همدیگر به نامه نگاری بپردازند. هر یک از شخصیت های داستانی رمان«سلام» با نامه ای که به یکی دیگر از شخصیت های داستان می نویسد، بخشی از داستان را پیش می برد و با در کنار هم قرار دادن این نامه هاست که مخاطب به نوع رابطه این آدم و جهان بینی آنها دست می یابند. خط داستانی رمان با قبول شدن شخصیت رعنا در دانشگاه تهران شروع می شود که او از اهواز به تهران می آید و با توجه به اینکه خواهرش مینا با شوهرش صالح در این شهر زندگی می کنند، تصور می کند در این شهر غریب نیست و آشنای خانوادگی دارد. از طرفی، خانه مینا و صالح مرکز رفت و آمد افرادی است که با حلقه های فرهنگی و روشنفکر جامعه در ارتباط هستند و اطلاعات به روز در این خصوص معمولا بین آنها رد و بدل می شود. در این بین، رعنا با نوید آشنا می شود که هم دانشجوی هم دوره ای او در دانشگاه است و هم در حلقه دوستان خانوادگی مینا و صالح است. نوید به مرور رعنا را هم وارد بازی های سیاسی در دانشگاه می کند و در شاخه های دیگر هم، بقیه آدم های این جمع در توفان اتفاق های سیاسی گرفتار شده و به مرور جمع آنها از هم پاشیده می شود. موقعیت زمانی رمان، از ابتدای نیمه دوم سال 1378 تا پایان نیمه اول سال 1379 است و به طور تقریبی حدود یک سال را در بر می گیرد که با توجه به ظهور جنبش های سیاسی در جامعه روشنفکری آن زمان، مقطع حساس و قابل توجهی است. قالب روایی نویسنده در این رمان، نامه نگاری تازگی چندانی ندارد اما با توجه به شکل ارتباطی شخصیت های داستان که مدام برداشت های خود از رویدادهای پیرامون خود را مکتوب می کنند، در این اثر تا حدودی جواب داده است. آنها هر کدام دنیای خاص خود را دارند و بخشی از روحیات منحصر به فرد هر یک از آنها در نامه هایی که مکتوب می کنند بازتاب داده می شود. تنوع شخصیت ها هم در این رمان دیده می شود که برخی از آنها جنبه نمادین دارند. حتی اسم انتخابی برای برخی از شخصیت ها هم با توجه به جایگاه اجتماعی آنها انتخاب شده است. به عنوان مثال، دکتر عرفانی، از ترویج دهندگان نوعی از عرفان های جدید است که یکی از شخصیت های داستانی جایی اعلام می کند که حکومت از جرم هر کسی بگذرد از جرم افرادی مانند دکتر عرفانی نمی گذرد. یا شخصیت ساناز که به حلقه های روشنفکری وارد شده اما از جنس آنها نیست و همواره دغدغه های سطحی خود را حتی در چنین فضاهایی دنبال می کند. تبسم غبیشی در رمان«سلام» خیلی دنبال طرد یا تطهیر شخصیت های داستانی نیست اما به نوعی آرامش بازیافته را در قالب خانواده کوچک مرتضی و همسرش زهرا نشان می دهد که با تدبیر و دور اندیشی از توفان حوادث به سلامتی عبور می کنند و با کوچ نمادین به دامان طبیعت در یکی از شهرهای شمالی کشور، به نوعی از کانون حوادث سیاسی و بلایای آن دور می شوند و زندگی آرامی را در کیلومترها دور پایه گذاری می کنند. این در حالی که بقیه شخصیت های داستان در پایان هنوز سرنوشت گنگ و نامعلومی دارند.

چاپ اول (1395) رمان«سلام» نوشته تبسم غبیشی در 192 صفحه با شمارگان 1100 نسخه و قیمت 11000 تومان از سوی انتشارات ققنوس در تهران چاپ و منتشر شده است.

 

ثبت نظر درباره این نقد
عضویت در خبرنامه