سویه‌‌ها

تئودور آدورنو در 14 نوامبر 1956، به مناسبت صدوبیستوپنجمین سالمرگ هگل، در دانشگاه آزاد برلین سخنرانی‌ای ایراد کرد که بنا بود به ابعاد و سویه‌های فکری هگل اختصاص داشته باشد. در همان ایام همین مباحث و دیگر مسائل و موضوعات را به نحوی مبسوط‌تر در قالب درسگفتاری رادیوی مطرح کرد. از آن‌جا که مباحث سخنرانی دانشگاهی و درسگفتار رادیویی عمیقاً به هم ارتباط داشتند، آدورنو مضامین این دو را، به علاوه «اضافاتی مهم» در قالب تک‌نگاری‌ای با عنوان «سویه‌های فلسفه هگل» گرد هم آورد.

تئودور آدورنو در این کتاب، برحسب قرائت خاص خودش از ایدئالیسم آلمانی به طور کلی و فلسفه هگل به طور خاص، آن هم قرائتی که به اقتضای فشردگیِ فضای نوشتار هیچ‌‌گاه آن‌قدرها بسط نمی‌یابد و صرفاً به اشاره برگزار می‌شود، پاره‌ای از تعیین‌کننده‌ترین پروبلماتیک‌های فلسفه هگل ــ و نیز دیگر فلسفه‌های ایدئالیسم آلمانی: کانت، فیشته و شلینگ ــ را برجسته می‌کند، و البته به‌سرعت از روی آن‌ها می‌پرد، تا در نهایت گرهگاه‌های این فلسفه را به یکدیگر وصل کند و انسجام منطقی آن و در عین حال تنش درونی‌اش را نشان دهد.