رویدادِ فرهنگي يا صرفا فروشگاه کتاب؟ 1401/1/28
منبع: روزنامه اعتماد - 28 فروردین 1401
..................................................
نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران پس از دو سال وقفه از 21 تا 31 ارديبهشت برگزار مي‌شود. در اين دوره متقاضيان هم به صورت مجازي مي‌توانند كتاب‌هاي مورد نياز خود را تقاضا كنند و هم به صورت حضوري. موضوعي كه خود محل بحث و مناقشه ناشران است. آنچه در پي مي‌آيد، يادداشت و گفتارهايي است كه چهار ناشر به درخواست «اعتماد» درباره تجربه حضور در نمايشگاه‌هاي ادوار گذشته و شكل برگزاري دوره پيش‌رو نوشته‌اند.
همزماني نمايشگاه حضوري و مجازي مشكل‌آفرين است
محمدقاسم ليما صالح رامسري
برگزاري نمايشگاه كتاب ايده بسيار خوبي بود. رويداد فرهنگي مهمي بود نه تنها در ايران بلكه در خاورميانه نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران انعكاس بسيار خوبي حتي در رسانه‌هاي دنيا داشت، اما در طول زمان اتفاقاتي كه افتاد متاسفانه به دليل مديريت‌هاي غلط آرام‌آرام از آن حالت مطلوب اوليه خود فاصله گرفت يعني از برگزاري يك برنامه فرهنگي به يك حالت رفع مسووليتي رسيد. انگار قرار بود بگويند ما نمايشگاه را برگزار كرديم فارغ از اينكه چگونه و با چه كيفيتي برگزار شده است. نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران در ابتدا آنقدر اهميت داشت كه رسانه‌هاي خارجي به عنوان يك رويداد مهم را پوشش مي‌دادند. به ياد دارم خبرنگار‌هاي خارجي مي‌آمدند و با ما ناشران گفت‌وگو مي‌كردند. نمايشگاه پنجم يا ششم بود كه خبرنگار cnn آمده بود و با خود من گفت‌وگو كرده بود، اما متاسفانه بعدها نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران تبديل شد به يك فروشگاه بزرگ كتاب. بحث و چالش‌هاي زيادي مي‌توان مطرح كرد. مثلا به ناشران مي‌گويند شما ۲۰ درصد تخفيف بدهيد ما هم مي‌گوييم بسيار خوب تخفيف مي‌دهيم؛ اما مساله فقط اين ۲۰درصد نيست. وقتي شما كتاب به صورت مجازي مي‌فروشيد و ارسال آن هزينه پستي دارد، انتظار اين است كه در اين زمينه هم فكري بشود. گفتند كتاب‌هاي تا ۲۰ هزار تومان با پست رايگان به دست متقاضي مي‌رسد اما آيا ما الان كتاب ۲۰ هزار توماني داريم؟ موضوع ديگر اين است كه كتاب در جريان ارسال پستي آسيب ديده است اما هزينه اين اهمال را ناشر مي‌پردازد و نه پست كه در رساندن امانت اهمال كرده. برگزاري توامان مجازي و حقيقي فشار را روي ناشر زياد مي‌كند. تجربه حضور در نمايشگاه مجازي نشان مي‌دهد كه كار سنگيني است ما گاهي تا ساعت ده شب فقط مشغول جمع كردن ليست‌ها بوديم حالا شما فكر كنيد به همين ميزان نيرو بايد در خود نمايشگاه و در غرفه حاضر باشد. من ناشر بايد اين وسط چه كار كنم؟
موضوع ديگر اختصاص دادن بهترين فضاها به ناشراني است كه يا دولتي‌اند يا نيمه دولتي. يك سال من به اين مساله انتقاد كردم. پاسخ اين بود: ما عمدا اين كار را مي‌كنيم و آنها را در جاهايي قرار مي‌دهيم كه ناشران پركار در ادامه آن مسير باشند، اين راهروها شلوغ شود و اين ناشر‌ها هم به نوعي ديده شوند!
نمايشگاه بايد جداي از فروش كتاب محلي براي اتفاقات و ديدارهاي فرهنگي هم باشد و نه صرفا جايي براي فروش كتاب و اين مساله بسيار مهم است.
مدير انتشارات معين
شكل جديد نمايشگاه پيش‌بيني‌ناپذير است
عليرضا اسدي
نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران امسال قرار است بعد از دو سال وقفه به شكل جديدي برگزار شود؛ يعني هم فروش به صورت مجازي باشد و هم به صورت حضوري. اگرچه از همين ابتدا مشخص است كه اين دوگانگي مشكلات و احتمالا سردرگمي‌هايي را براي ناشران و خريداران كتاب به وجود خواهد آورد، اما به نظر مي‌رسد راه ديگري براي كاستن از ازدحام جمعيت معمول در نمايشگاه كتاب نبوده است. همان‌طور كه مي‌دانيد در چند سالي كه نمايشگاه كتاب تهران به صورت حضوري برگزار نشد، ناشران زيادي و به خصوص ناشراني كه امكان كمي براي حضور در كتابفروشي‌ها داشتند، ضربه خوردند و بسياري حتي تعطيل شدند. اگرچه نمايشگاه حضوري كتاب براي نشرهايي مثل ما هم كه در كتابفروشي‌ها حضور جدي داريم، مزايايي داشت چون ما علاوه بر كتاب‌هايي كه پرفروش هستند و توانسته‌اند سهمي از بازار كتابفروشي‌ها در اختيار بگيرند، طي سال‌هاي اخير كتاب‌هايي هم منتشر كرده‌ايم كه از كيفيت تاليف يا ترجمه بسيار بالايي برخوردارند اما آن‌طور كه بايد و شايد به جامعه كتابخوان معرفي نشده‌اند يا براي طيف خاصي از مخاطبان هستند؛ كتابفروشي‌ها ريسك سفارش دادن آنها را نمي‌پذيرند. بنابراين بهترين محمل براي رسيدن اين قبيل كتاب‌هاي ارزشمند به دست مخاطبان، نمايشگاه كتاب است. نمايشگاه حضوري كتاب امكان مواجهه مستقيم و بي‌واسطه ناشر، نويسنده و مترجم را با مخاطب ايجاد مي‌كند. اين مواجهه براي گرفتن بازخورد و تنظيم اين رابطه بسيار مي‌تواند مغتنم باشد. اينكه امسال با شرايط جديد اين نمايشگاه چگونه برگزار خواهد شد، امري غيرقابل پيش‌بيني است؛ به هر حال نه مجري نمايشگاه، نه ناشران و نه علاقه‌مندان كتاب تجربه‌اي در اين مورد ندارند اما اميدواريم با رعايت كامل پروتكل‌هاي بهداشتي، شاهد برگزاري نمايشگاه خوبي براي همه اين اقشار باشيم.
مدير انتشارات نيماژ
تصميم ديرهنگام و اطلاع‌رساني ناكافي
مهدي حسينزادگان
در دوره گذشته در نمايشگاه مجازي شركت نكرديم چون تخفيفي كه براي ناشران درنظر گرفته شده بود 20درصد بود و اين تخفيف لطمه به كتابفروشان خواهد زد. در تمامي ادوار نمايشگاه تخفيف انتشارات ققنوس 10 درصد بوده است.
باتوجه به تصميم‌گيري مديران نمايشگاه كه در اين دوره تخفيف به 10 درصد كاهش پيدا كرده، كتابفروشي‌ها توان رقابت با اين درصد را دارند و ما هم در بخش مجازي شركت مي‌كنيم ولي در بخش فيزيكي شركت نمي‌كنيم. در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي گذشته ما از دي و بهمن ماه تداركات حضور از جمله انتخاب نيرو، چاپ كتاب‌هاي پرمخاطب‌تر، مجموعه‌سازي كتاب‌هاي دوره‌اي، طراحي غرفه، طراحي و چاپ فهرست رنگي و ليست مختصر كتاب‌ها، چاپ بگ و... شروع مي‌كرديم ولي متاسفانه در اين دوره بعد از تعطيلات نوروز برگزاري نمايشگاه قطعي شد و عملا سه‌چهارم زمان را از دست داديم. يكي ديگر از معضلات اين دوره همزماني نمايشگاه مجازي و فيزيكي است كه عملا آماده‌سازي و ارسال بيش از هزار عنوان كتاب براي هر دو نمايشگاه را مشكل مي‌كند و ما مجبور بوديم دو تيم براي نمايشگاه در نظر بگيريم كه امكان آن را نداريم. شركت در نمايشگاه بين‌المللي بيش از 40 نفر نيروهاي پخش و انتشارات را درگير مي‌كند و احتمالا تعداد زيادي هم نيرو براي بخش مجازي مي‌خواهيم كه اين تعداد نيرو اگر از مجموعه كم شود روند كارهاي روزانه گروه به مشكل مي‌خورد. در بخش فيزيكي اطلاع‌رساني به اندازه كافي صورت نگرفته به‌طوري كه خود ما نمي‌دانستيم كه فروش به چه صورت است. آيا در سامانه نمايشگاه بايد فاكتور زده شود يا در برنامه خودمان، آيا همان كتاب‌هايي كه در مجازي فروخته مي‌شود اجازه فروش در بخش فيزيكي را دارند يا خير، مي‌توان كتابي را در نمايشگاه فيزيكي فروخت ولي در مجازي خير، چون فرض كنيد كتابي كه 5000 تومان قيمت دارد براي ناشران دوبرابر بيشتر از مبلغ كتاب هزينه بسته‌بندي و ارسال خواهد داشت و عملا فروش اين دست كتاب‌ها در نمايشگاه مجازي به صلاح ناشر نيست. در پايان با توجه به شرايط موجود در هر دو بخش را به صلاح ندانسته و فكر مي‌كنيم براي نشر ما كه روزانه ميزبان بيش از 10هزار نفر در غرفه هستيم سرويس‌دهي خوبي نخواهيم داشت. بنابراين فقط در نمايشگاه مجازي حضور داريم. آرزوي موفقيت دارم براي تمام ناشراني كه به هر دو صورت شركت كرده‌اند و حتما از بازديدكنندگان نمايشگاه خواهم بود. اميدوارم در سال آتي با برنامه‌ريزي بهتر و زودتر بتوانيم ميزبان خوبي براي دوستداران و مشتريان گروه انتشاراتي ققنوس باشيم.
مدير داخلي انتشارات ققنوس
آسيب‌هايي كه كتابفروشي‌ها مي‌بينند
اعظم كيان‌افراز
در بيشتر كشورهاي جهان نمايشگاه كتاب امكاني است براي معرفي و نمايش كتاب‌هاي تازه منتشر شده و آشنايي و ارتباط مخاطبان با نويسندگان و ناشران و كتاب در كتابفروشي‌ها و پلتفرم‌هاي مختلف به فروش مي‌رسد. اما در كشور ما برخلاف ساير كشورها نمايشگاه فروشگاه كتاب است و در اين بازه زماني براي كتابفروشي‌ها پيامدهايي دارد و دچار آسيب مي‌شوند؛ اما از طرفي با توجه به حجم عناويني كه طي سال توسط ناشران منتشر مي‌شود و كمبود كتابفروشي و ويترين كتابفروشي، همه كتاب‌هاي چاپ شده به كتابفروشي‌ها راه پيدا نمي‌كند و نمايشگاه فرصتي است كه مخاطبان با تازه‌هاي كتاب هر ناشر آشنا شوند و فرصتي دست مي‌دهد تا بتوانند كتاب‌ها را از نزديك ببينند. در اين دو سال با گسترش پاندمي كرونا تجربه نمايشگاه مجازي كتاب اتفاق مثبتي براي نشر ايران بود كه در بهمنماه سال گذشته هم انتشارات افراز در آن شركت داشت. با توجه به اينكه هر ساله ارديبهشت‌ماه فصل كتاب و نمايشگاه كتاب است، امسال هم قرار بر اين است كه بعد از دو سال نمايشگاه حضوري برگزار شود، هر چند فاصله چنداني با نمايشگاه مجازي بهمنماه ندارد و به‌نظر مي‌رسد شايد بهتر بود با فاصله زماني بيشتري برگزار مي‌شد كه ناشران آمادگي بيشتري داشته باشند و تازه‌هاي بيشتري منتشر كرده باشند اما همه مي‌دانيم بسياري از مشتاقان كتاب همچنان منتظرند كه ارديبهشت بيايد و نمايشگاه كتاب برگزار شود.
مدير انتشارات افراز
