تازه های انتشارات ققنوس در شرق 1396/2/7

مهم ترین مشکل دانشنامه های چاپی، مرور زمان و عدم وجود مطالب به روز است. به خاطر قیمت بالایی هم که دارند کمی دشوار است چندسال یک بار نسخه جدید آنها را خرید. حتی تدوینگران دانشنامه ها هم چندسال صبر می کنند تا تعداد مدخل های جدید به اندازه ای برسد که چاپ نسخه جدید آن مقرون به صرفه باشد. دانشنامه های پویای اینترنتی این مشکل را حل می کنند. بسیاری از افرادی که در کشور ما با فلسفه سروکار و در فضای مجازی رفت و آمد دارند، نام دانشنامه فلسفه استنفورد را زیاد شنیده اند و چه بسا از این مجموعه کم نظیر بهره نیز برده باشند. دانشگاه استنفورد که یکی از مراکز پیشرو و معتبر تحقیقاتی در جهان است در زمینه های گوناگون منابع و دانشنامه های اینترنتی تاسیس کرده است. دکتر ادوارد ان. زلتا در سال1995 دانشنامه اینترنتی فلسفه دانشگاه استنفورد را راه اندازی کرد. اطلاعات این دانشنامه رایگان را کارشناسان و استادان فلسفه از بیش از 65 کشور جهان تدوین می کنند. دانشنامه فلسفه استنفورد در سال2008 بیش از هزار مدخل داشته است و هرروز به مدخل های آن اضافه می شود. طبق اساسنامه این دانشنامه مقالات با دیدگاه های مخالف در هر موضوع در کنار هم قرار داده می شوند تا به طور مستدل بازتاب دهنده اختلافات فلاسفه و پژوهشگران باشند و از طرفی اصل بی طرفی دانشنامه هم رعایت شده باشد. شورای سردبیری تمام مقالات را قبل از انتشار در سایت بررسی و تایید می کند. در مورد فلاسفه مختصری از زندگینامه و مهم ترین آرای آنها ارایه و اگر نقد و اختلاف نظری در مورد آرای آنان وجود داشته باشد در ادامه ذکر می شود. کتاب شناسی فیلسوف به علاوه کتاب های دیگر نویسندگان در مورد شخص و آرای وی هم ضمیمه هر مدخل است. در انتها هم دیگر مدخل های مرتبط با آن مدخل در دسترس قرار دارد. به تازگی چهار مدخل از مجموعه «دانشنامه فلسفه استنفورد» با تالیف نویسندگان مختلف و همچنین ترجمه مترجمان مختلف توسط نشر ققنوس منتشر شده و قرار است هر دو هفته یک بار یک مجلد دیگر از این دانشنامه راهی بازار نشر شود. دبیر ترجمه مجموعه فوق در نشر ققنوس مسعود علیا است. این دانشنامه برای علاقه مندانی که می خواهند برای اولین بار با فلسفه روبه رو شوند، گزینه مناسبی است. این نکته نیز قابل توجه است که مجموعه مذکور، با اجازه گردانندگان دانشنامه فلسفه استنفورد (SEP) در ایران چاپ می شود.
    اولین جلدی که ققنوس از مجموعه «دانشنامه فلسفه استنفورد» به چاپ رسانده، «پدیدارشناسی» نام دارد که دیوید وودراف اسمیت در سال2013 نوشته و هم اکنون توسط مسعود علیا ترجمه شده است. پدیدار شناسی بررسی ساختارهای آگاهی است آنچنان که از منظر اول شخص تجربه می شود. ساختار اصلی هر تجربه ای، قصدیت آن، یعنی روی داشتن آن تجربه به چیزی است. زیرا هر تجربه ای، تجربه ای است از عینی یا درباره عینی. تجربه به واسطه محتوا یا معنایش که عین موردنظر را بازنمایی می کند به علاوه شرایط مقتضی امکان، روی به عینی دارد. «درآمد»، «پدیدارشناسی چیست؟»، «رشته پدیدارشناسی»، «از پدیدارها تا پدیدارشناسی»، «تاریخ و انواع پدیدارشناسی»، «پدیدارشناسی و هستی شناسی، معرفت شناسی، منطق و اخلاق»، «پدیدارشناسی و فلسفه ذهن» و «پدیدار شناسی در نظریه آگاهی معاصر» عناوین این کتاب هستند.
    کتاب دوم، «ماکس شلر» است که توسط زکری دیویس و آنتونی استاینباک در سال2011 نوشته شده و ترجمه اش به عهده فرزاد جابرالانصار بوده است. ماکس فردینان شلر در هنگام مرگ یکی از برجسته ترین اندیشمندان آلمان و از پرطرفدارترین فیلسوفان زمانه خود بود. او در مقام یکی از پیشگامان بسط پدیدارشناسی در اوایل سده بیستم در بسیاری از حوزه های فلسفه آرای بدیعی طرح کرد و جایگاه خود را به عنوان کسی که چه بسا خلاق ترین فرد در میان اولین پدپدارشناسان بود، تثبیت کرد. عناوین اصلی «ماکس شلر» نیز به این ترتیب است: «درآمد»، «خلاصه ای از سوانح احوال»، «معنای فلسفه و پدیدارشناسی»، «شخص گرایی ارزشی»، «دیگران، اجتماع و همبستگی»، «تجربه دینی»، «نظریه اجتماعی و سیاسی»، «انسان شناسی فلسفی و متافیزیک» و «ملاحظات پایانی».
    «زیبایی شناسی هگل» عنوان سومین کتاب این مجموعه است. نگارش این مدخل بر عهده استیون هولگیت بوده که سال2009 چاپ شده و توسط گلنار نریمانی ترجمه شده است. زیبایی شناسی یا فلسفه هنر هگل، بخشی از سنت فوق العاده غنی زیبایی شناسی آلمانی است؛ سنتی که از تاملاتی درباره تقلید نقاشی و مجسمه سازی یونانیان اثر وینکلمان و لوئوکوئون لسینگ تا نقد قوه حکم ایمانوئل کانت و نامه هایی درباره تربیت زیبایی شناختی انسان اثر فریدریش شیلر و از آنجا تا زایش تراژدی فریدریش نیچه، ( و در قرن بیستم) سرآغاز کار هنری مارتین هایدگر و نظریه زیبایی شناسی تئودور آدورنو گسترده شده است.
    کتاب چهارم هم «برادران شلگل» نام دارد. این اثر تالیف کاتیا د. هی و آلن اسپیت است و سید مسعود حسینی آن را ترجمه کرده است. این کتاب دو بخش دارد که به طور مجزا، درباره دو برادر فیلسوف هستند. آ. و. شلگل مقاله نویس، مترجم و شاعر آلمانی قرن 18 و 19 بود. اگرچه عموما بعد و ژرفای فلسفی آثارش را دست کم می گیرند، اما او را یکی از بنیانگذاران جنبش رمانتیسم آلمانی و نیز یکی از برجسته ترین رواج دهندگان فلسفه این جنبش، چه در آلمان و چه در خارج از آلمان و بیش از همه در بریتانیا می دانند. شلگل شناخت گسترده ای از هنر و تاریخ و ادبیات و معماری و انسان شناسی و زبان های خارجی داشت؛ از این رو، نقشی بسیار برجسته در سیر آغازین ادبیات تطبیقی و زبان شناسی مدرن ایفا کرد. برادر او فریدریش شلگل نیز در مقام منتقد ادبی اهمیتی بی چون و چرا دارد، اما علاقه به آثار وی در میان فیلسوفان تا همین اواخر محدود به حلقه ای کوچک بوده و طی چندسال گذشته اهمیت او روشن شده است.
    کتابنامه های مندرج در پایان مقاله ها نیز که به دقت تدوین شده اند، یکی از حسن های این دانشنامه است که به ویژه به کار دانشجویان و محققانی می آید که می خواهند در زمینه ای خاص پژوهش کنند. در بخشی از مقدمه ای که مسعود علیا بر این مجموعه نوشته، می خوانیم: «انتشار تدریجی این دانشنامه به زبان فارسی و فراهم کردن امکان مواجهه شمار هرچه بیشتری از خوانندگان علاقه مند با آنها، چه بسا استمرار همان غایتی باشد که مورد نظر بانیان این طرح بوده است. بر این اساس، در گام نخست انتخابی اولیه از میان چندصد مدخلی که در دانشنامه آمده است صورت گرفته و کار ترجمه آنها به سعی مترجمانی که با این طرح همکاری دارند به تدریج پیش می رود. ترجمه کل دانشنامه البته غایتی بلندپروازانه است، به ویژه با توجه به اینکه هنوز همه مقاله های آن به نگارش در نیامده اند. با این حال، تلاش بر این است که درصورت فراهم بودن شرایط، انتشار این مجموعه استمرار پیدا کند و به سرنوشت مجموعه هایی دچار نیاید که آغازی چشمگیر داشته اند ولی دولت شان چندان پاینده نبوده است.»
    
    
□

 روزنامه شرق ، شماره 2150 به تاریخ 7/8/93، صفحه 9 (اندیشه)