چرخش در الگوی خانواده: درباره رمان «از مزرعه» نوشته جان آپداک 1396/2/7

بی‌شک یکی از بخش‌های مهمی که خانواده را در چند دهه گذشته تحت تاثیر حرکت خودش در آورده، وضعیت جهان صنعتی و جهان پساصنعتی است. هرچند نمی‌توانیم درباره مباحث مرتبط با خانواده به طرزی جهانشمول سخن بگوییم، با این همه می‌توان به تاثیر‌پذیری و اشتراکات یکسان در این مقوله پرداخت. بررسی و پرداختن به تغییری که نه‌تنها در شیوه زندگی، بلکه در نوع نگرش درباره چگونگی ارتباط میان اعضای خانواده هم نقش مهمی ایفا کرده است. رمان «از مزرعه» نوشته جان آپداک با ترجمه سهیل سمی و منتشر شده در انتشارات ققنوس را می‌توان نمونه شاخصی از همین چرخش در الگوی خانواده دانست. متنی با روایتی ساده که با بازنمایی کنش‌های میان دو نسل تلاش دارد شکاف ایجادشده و تغییر گفتمان رفتاری و شیوه زندگی را برای مخاطب آشکار کند. رمان «از مزرعه» با برگشتن جوئی (پسر) خانواده به محل تولد و دوران کودکی‌اش (مزرعه) شروع می‌شود؛ مزرعه‌ای که مادر جوئی به تنهایی در آن زندگی می‌کند. پیرزنی باهوش که اصولا انتقادهایش را با کنایه به دیگران منتقل می‌کند. جوئی که از همسر قبلی‌اش جدا شده با پگی (همسر جدیدش) و پسر خوانده‌اش به اسم (ریچارد) به مزرعه می‌آید. رمان یکباره با ورود به مزرعه شروع می‌شود و دست آخر با خروج از آن به انتها می‌رسد. طی چند روزی که جوئی همراه با همسرش و پسر خوانده‌اش در مزرعه می‌مانند مخاطب متوجه نوعی اختلاف فکری میان خانواده تازه شکل گرفته با مادر جوئی می‌شود. چالش‌هایی که عمدتا نشأت گرفته از نگاه تحقیر‌آمیز هر دو طرف به زندگی طرف مقابل است. در یک سو مادر روستانشین و در طرف دیگر خانواده شهرنشین. در همین دیالوگ‌هاست که بخشی از زندگی راوی در دهه‌های پیشین برای مخاطب بازنمایی می‌شود، و تا حدودی دلایل تغییر در ارتباط و شکل‌گیری مفاهیم جدید در روابط خانواده مشخص می‌شود. چالش اصلی راوی (جوئی) زندگی دوپاره‌ای است که بخشی اساسی از شکل‌گیری شخصیتش را به گذشته و بخشی دیگر را به شیوه زندگی در زمان حال تقسیم کرده است. از دیدگاه تالکوت پارسونز (جامعه شناس) نوعی از شکل‌گیری شخصیت انسان در دوران کودکی‌اش انجام می‌پذیرد که آن را (اجتماعی شدن اولیه) می‌نامد. پارسونز معتقد است که اجتماعی شدن اولیه فرآیندی است که کودکان در آن تحت تاثیر شیوه زندگی و هنجار‌های محیط قرار گرفته‌اند و خانواده را مهم‌ترین بستر رشد و نمو کودک می‌داند. مطابق نظر پارسونز می‌توان بخش اول شخصیت جوئی را تحت تاثیر فضای کودکی‌اش دانست، و بخش دوم یا پاره دوم را تاثیر گرفته از جهان صنعتی و پساصنعتی. شاید به همین دلیل باشد که دائما راوی در پی پیوند زدن دو جهان درونی خود است، پیوند زدنی که نه‌تنها راه به جایی نمی‌برد، بلکه باعث شکل‌گیری تنش‌های جدیدی می‌شود. رمان (از مزرعه) نوشته جان آپداک اثری شاخص و درخور توجه است که مخاطب را به آرامی با جهان در حال تغییر مواجه می‌کند؛ متنی متفکرانه که جدا از ساختاری قدرتمند، کاوشی عمیق به مسائل مربوط به تغییر الگوی خانواده است.