....................
خبرگزاری مهر
شنبه 11 شهریور 1402
....................
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «شکاف دیجیتال سوم؛ رویکردی وبری به نابرابری‌های دیجیتال» نوشته ماسیمو راگِندا به‌تازگی با ترجمه علی راغب توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این‌کتاب سال ۲۰۱۷ توسط انتشارات راتلج منتشر شده است.
کتاب پیش‌رو که درباره نابرابری‌ها و نحوه بازتولید آن‌ها به‌صورت برخط (آنلاین)، پیامدهای اجتماعی‌شان، الگوهایی که از آن‌ها پیروی می‌کنند و روابطی که با نابرابری‌های آفلاین دارند نوشته شده، دربرگیرنده نظراتی است که از نظر چارچوب، زیرمجموعه نظریات مارکس وبر قرار می‌گیرند.
ماسیمو راگندا، نویسنده این‌کتاب مدرس ارشد دانشگاه نورثومبریای انگلستان است و دغدغه اصلی‌اش شکاف دیجیتال و رسانه های اجتماعی است. او همچنین معاون رئیس گروه کاری شکاف دیجیتال (IAMCR) و همکار گروه تحقیقاتی اینترنت و جامعه دانشگاه نورثومبریا است.
نویسنده کتاب پیش‌رو معتقد است شکاف دیجیتال در عصر کنونی، نشان‌دهنده شکاف یا تقسیم دوگانی نیست، بلکه پیوستاری مبتنی بر درجات مختلف دسترسی و سطح استفاده از فناوری اطلاعات است. موضع جبرگرایانه فناوری که دسترسی به فناوری را قادر به حل مشکلات اجتماعی از جمله مشکلات نابرابری اجتماعی، دموکراسی، آزادی، روابط اجتماعی و احساس تعلق اجتماعی می‌داند، گمراه کننده است. کاهش شکاف بین کسانی که به اینترنت وصل می‌شوند و کسانی که به اینترنت وصل نمی‌شوند با ارائه دسترسی فیزیکی ارزان‌تر و سریع‌تر به‌طور خودکار شکاف نابرابری‌های دیجیتال را پر نمی‌کند. ابعاد و الگوهای دیگر می‌توانند نابرابری‌ها را ایجاد و تقویت کنند و فاصله بین شهروندان یا کاربران را افزایش دهند.
ماسیمو راگندا می‌گوید هرقدر سطح نفوذ اینترنت بالاتر باشد، وجود نابرابری در فضای مجازی نیز مهم‌تر می‌شود. به همین دلیل، اصطلاح «شکاف دیجیتال» گمراه‌کننده است، زیرا شکافی تک‌بعدی را نشان می‌دهد که عمدتاً مبتنی بر عامل اقتصادی است. در واقع، شکاف‌هایی در ابعاد مختلف وجود دارد _دسترسی فنی، استقلال، حمایت اجتماعی، مهارت‌ها و انواع استفاده_ که فراتر از دسترسی ساده به منابع یا در اختیار داشتن آن‌هاست. این ابعاد شامل الگوهایی مربوط به اقشار اجتماعی هستند.
از دید مولف کتاب پیش‌رو، از آن‌جاکه تحلیل ماکس وبر از قشربندی اجتماعی رویکردی چندبعدی قلمداد شده، تحلیل نابرابری‌ها و قشربندی دیجیتال نیز باید رویکردی چندبعدی داشته باشد. علاوه بر این، همگرایی دیجیتال بین صنایع رایانه، مخابرات و رسانه، بازنگری به راه‌های اجتناب از اشکال طرد یا تبعیض دیجیتال را ضروری کرده است. اگرچه ویژگی‌های شمولیت و گشودگی که از زمان پیدایش اینترنت وجه مشخصه آن بوده، به افسانه یک شبکه دموکراتیک و برابری‌خواه دامن زده است، اشکال عمده نابرابری‌ها نه تنها همچنان پابرجا هستند، بلکه بیش از پیش در حال افزایش‌اند.
کتاب «شکاف دیجیتال سوم»، ۵ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «تحول شکاف دیجیتال»، «چرا وبر هنوز اهمیت دارد؟»، «قشربندی دیجیتال: طبقه، گروه منزلتی و احزاب در عصر اینترنت»، «فرصت‌های زندگی و سطح سوم شکاف دیجیتال»، «نکات و پیشنهادهای پایانی».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
این‌ملاحظه ما را به نکته دوم می‌رساند: اینترنت را می‌توان نمودی از رفتار فردی دانست. دسترسی به اینترنت و جستجوی محتوای خاص در آن به انتخاب افراد بستگی دارد. اما این‌انتخاب به طور کامل جدای از عرصه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نیست. انتخاب‌های آنلاین افراد براساس فرصت‌های موجود در آن زمینه خاص هدایت می‌شود. همان‌طور که چندین‌مطالعه اشاره کرده‌اند، گروه اجتماعی و محیط‌های اجتماعی افراد هستند که این انتخاب‌ها را شکل می‌دهند. افراد کنترلی کاملی بر محیطشان ندارند و فرصت زندگی آن‌ها به‌شدت تحت تاثیر گروه شغلی، پیشینه خانوادگی و تحصیلاتشان است. همه این‌عوامل، همان‌طور که پیش‌تر در این‌کتاب بر آن‌ها تاکید داشتم، بنیان قشربندی اجتماعی هستند که فی‌نفسه بر نحوه دسترسی افراد به اینترنت و استفاده از آن و، در نتیجه، بر فرصت‌های زندگی‌شان تاثیر می‌گذارد. بنابراین، نه‌تنها عوامل اقتصادی، بلکه منزلت و پرستیژ نیز در فرصت‌های زندگی پیش رو موثرند.
کار وبر در قشربندی اجتماعی و فرصت‌های زندگی بدون چالش نمانده است. مثلا، مارکسیست‌ها استدلال می‌کنند که فرصت‌های زندگی را عمدتا جایگاه طبقاتی تعیین می‌کند، نه منزلت و قدرت. با این استدلال، آن‌ها کل مفهوم قشربندی اجتماعی را به پرسش می‌کشند و آن را به یک عامل اقتصادی صرف تقلیل می‌دهند. در این‌فصل استدلال می‌کنم که فرصت‌های زندگی در عصر دیجیتال نه‌تنها تحت تاثیر ظرفیت‌های دسترسی، بلکه همچنین متاثر از کاربردها و ظرفیت‌های مختلف برای دستیابی به مزایای فاوا ست.
این‌کتاب با ۲۳۰ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۱۴۰ هزار تومان منتشر شده است.
