خبرگزاری کتاب
کتاب«تجدد آمرانه» که توسط انتشارات ققنوس منتشر شده است، در یک نگاه کلی روند مدرنیسم و نگاهی آسیب‌شناختی به دغدغه مدرنیته در ایران را بررسی می‌کند.
به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این کتاب توسط تورج اتابکی، رئیس بخش خاورمیانه و آسیای مرکزی پژوهشکده بین‌المللی تاریخ اجتماعی آمستردام در هلند، گردآوری و تألیف شده‌است، مجموعه‌ای است از 7 مقاله، به همراه پیش‌گفتاری که توسط اتابکی و"اریک یان زورکر"، نوشته شده‌است.
فصل اول این کتاب، با عنوان"جامعه و دولت در دوره رضا شاه"، مقاله‌ای از محمدعلی همایون‌کاتوزیان است که به تحلیل جریان دولت‌سازی و ملت‌سازی در دوران پهلوی اول اشاره دارد و اینکه چطور یک حکومت خودسر امکان ایجاد یک دولت‌ملی مستقل و قوی را منتفی می‌سازد.
فصل دوم با عنوان "خلافت، روحانیت و جمهوریت در ترکیه و ایران" توسط اتابکی نوشته شده‌است. نقطه ثقل این بخش به نقش روحانیون در ایران و ترکیه می‌پردازد، اینکه اساساً روند جمهوری‌خواهی، چگونه به عنوان دغدغه روحانیت مطرح شده‌است.
کتاب که در اصل به زبان انگلیسی نوشته و توسط مهدی حقیقت‌خواه ترجمه شده، سه بخش مرتبط با ترکیه داشته که در ترجمه فارسی حذف شده‌است.
ایده اصلی هم برای این فصل‌ها، این بوده که روند تجدد و استقرار مدرنیسم در دو کشور ایران و ترکیه روندی از بالا و آمرانه بوده و این، عامل ناکامی این جریان، شده است.
فصل سوم«تجدد آمرانه» با عنوان"ایران نو و زوال سیاست های حزبی در دوره رضا شاه" توسط متیو الیوت نوشته شده است. البته در این مقاله، ایران نو نام یک حزب سیاسی ایرانی بود که در سال 1306 تأسیس شد و تنها سه ماه فعال بود. حزبی که به گفته نویسنده مقاله، سمت و سویی فاشیستی داشته‌است.
«ارتش، جامعه مدنی و دولت» عنوان مقاله‌ای از استفانی کرونین است که فصل چهارم این کتاب را شکل داده است. رویکردی تاریخی این کتاب، حتی اگر نکته بدیع و خلاقانه ای در طرح مسأله مدرنیته نداشته باشد، بی شک طرحی دقیق از جریان نخستین حرکت‌های مدرنیستی در ایران ارائه می‌دهد درباره ارتباطات نهادی سه حوزه ارتش، دولت و جامعه مدنی بین سال‌های 1300 تا 1305 بن مایه این مقاله است.
هوشنگ شهابی نیز در این کتاب با مقاله‌ای با عنوان"مقررات لباس پوشیدن برای مردان در ترکیه و ایران" فصل پنجم این کتاب را پی‌ریخته است. شاید، حتی نام این مقاله، خود دلالت روشنی بر آمرانه بودن و تنظیمی بودن مدرنیته در ایران داشته باشد.
دو فصل دیگر این کتاب نیز به ترتیب با نام های"اصلاح زبان در ترکیه و ایران"و"رفع ابهام: سیاست خارجی وثوق الدوله" توسط جان پری و اولیور باست، نوشته شده‌است.
«تجدد آمرانه» که چاپ اول آن در شمارگان1650 نسخه و با قیمت 3200 تومان روانه بازار شده است، از این نظر که منابع موثق و متعددی را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد، اهمیت ویژه‌ای دارد.
در این میان، مقاله کاتوزیان و پیشگفتار اتابکی نیز از بصیرت زیادی در خصوص جریان مدرنیسم ایرانی برخوردار است.
اگر چه کتاب در هر صفحه ارجاعات، پاورقی‌ها و معادل‌های انگلیسی را به همراه دارد، اما عدم طراحی یک واژه‌نامه مدون در بخش پایانی کتاب، از نقاط ضعف آن به شمار می‌رود.
نکته دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، محتوایی و کلی است. شاید ماهیت کتاب‌هایی که در قالب یک مجموعه مقاله گردآوری می‌شود، چنین باشد که در نهایت، مقاله‌ها در کنار هم، یک کل منسجم را فراهم می‌آورند؛ اما از نظر روش‌شناختی و علمی، اصولاً لازم است، چارچوب نظری قوی و مستحکمی با استدلال کافی ارائه شود و مقالات را حول این چارچوب نظری صورتبندی کرد.
«تجدد آمرانه» از این چارچوب نظری بی بهره نیست؛ زیرا کل مباحث حول آن چیزی شکل گرفته که مترجم با هم‌فکری مؤلف، به خوبی نام آن را در عنوان کتاب(یعنی تجدد آمرانه) نمایان ساخته است؛ اما با این تفصیل، اسلوب های علمی و روشمند صورتبندی و دفاع از این چارچوب نظری، در پیشگفتار کتاب تدوین نشده باشد.
با این وصف، باید گفت که این کتاب، حتی اگر نکته بدیع و خلاقانه ای در طرح مسأله مدرنیته نداشته باشد، بی شک طرحی دقیق از جریان نخستین حرکت‌های مدرنیستی در ایران ارائه می‌دهد.
