شوخی با نظامی‌ها؛ روایت جنگ و رنج از لبنان تا ایسلند 1400/11/7

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در سال‌های پس از اشغال، ادبیات فلسطین نماینده رنج و اندوه شده است، اندوهی که از فلسطین و غزه تا لبنان و سوریه هم کشیده می شود. لبنان که رویدادهایی چون کشتار تل زعتر و صبرا و شتیلا در آن روی داده است. 

اندوهی که انگار در ژنتیک انسان ها ذخیره می شود که در نوزادگان نیز ادامه می‌یابد، اینگونه است نویسنده‌ای که ماه ها بعد از کشتار تل زعتر، در خانواده ای فلسطینی که از کشتار نجات یافته، از این رنج سخن می گوید و اثری تاثیرگذار می آفریند.

در سال ۱۹۷۶ و در آغاز جنگ داخلی لبنان، فاجعه تل‌زعتر، یکی از فاجعه‌آمیزترین کشتار جمعی فلسطینیان در لبنان، به وقوع پیوست، منطقه ای که فقط ۱۷ هزار نفر از ۳۰ هزار سکنه آن فلسطینی بودند. بقیه جمعیت را شیعیان لبنانی تشکیل می‌دادند که از جنوب در جستجوی کار به شرق که مرکز صنعتی کشور بود، کوچ کرده بودند. تل‌زعتر با یکی از فاجعه‌آمیزترین کشتارها توسط فالانژها در معیت سربازان اسرائیلی سقوط کرد و ۲۵۰۰ آواره بی‌پناه در آن کشته شدند. سپس راه برای ورود صهیونیست‌ها و سربازان تحت فرماندهی ژنرال‌های اسرائیلی به منطقه باز شد، موضوعی که شهید مصطفی چمران و امام موسی صدر، بارها درباره آن هشدار داده بودند. 

مازن معروف، نویسنده، شاعر، مترجم و روزنامه نگار فلسطینی و تبعه ایسلند است او در سال ۱۹۷۸، در بیروت در خانواده‌ای از پناهندگان فلسطینی که مجبور به فرار از تل الزعتر در آغاز جنگ داخلی لبنان شدند، به دنیا آمد. معروف مدرک لیسانس خود را در رشته شیمی عمومی از دانشگاه لبنان دریافت کرده و سال‌ها به عنوان معلم شیمی و فیزیک کار کرد تا اینکه در سال ۲۰۰۸ وارد عرصه ادبی شد.

او اولین مجموعه داستان کوتاه خود را با عنوان شوخی با نظامی‌ها، در سال ۲۰۱۵ منتشر کرده است و این نخستین کتاب اوست که به فارسی برگردانده شده و حاصل رنجی است که در لبنان دیده و از خاک فلسطین همراه آورده است.

جنگ و آسیب‌های آن مهم ترین موضوع این داستان ها هستند اما مفهوم پدری و شخصیت پدران نیز، مساله ای است که در کتاب بسیار به آن پرداخته شده است و در بیشتر داستان ها، موضوعی که با پدران در ارتباط باشد، دیده می شود. از سوی دیگر رنج مادران نیز به خوبی در داستان های کوتاه او ترسیم شده اند. داستان های معروف، نوعی پایان باز را با خود دارند، مجموعه‌ای از بلاتکلیفی و ناآگاهی از آنچه در نهایت روی خواهد داد، در این داستان ها، به چشم می خورد.

کتاب شوخی با نظامی‌ها، ۱۴ داستان کوتاه را شامل می شود که عنوان هایی چون گرامافون، پرده، قوطی مربا، گاوباز، بیسکوییت و... را شامل می شود. این کتاب که در سال ۲۰۱۹، نامزد دریافت جایزه بوکر بود با ترجمه منصوره احمد جعفری، در ۱۱۱ صفحه توسط انتشارات ققنوس به چاپ رسیده است.

در بخشی از کتاب می خوانیم: 

«پیرمرد بی‌خانمان اوراق ثبتی و هویتی نداشت، موقتی آزادم کردند. این همه ماجرا بود. الان می خواهم مطلبی را بگویم، آن هم این است که زندگی ام به طور کلی تغییر کرد . الان جور دیگری زندگی می کنم، و همه به من احترام می گذارند. حتی همسایه های پست فطرتم، اگر مرا به زندان برگرداندند، می توانم از دست بدنام ترین مجرم ها هم جان سالم به در ببرم، با این که من در بیشتر زندگی ام بلد نبودم، بخندم، الآن مشهور شده ام به مردی که می تواند مردم را با شوخی بکشد.» (ص ۶۹)