دغدغههای ابتدایی فلسفه : نقدی بر الفبای فلسفه - کتاب هفته
«فلسفه چیست؟، این پرسشی است که از حیث دشواری انگشتنماست. یکی از سادهترین جوابهایی که میتوان به این پرسش داد این است که بگوییم فلسفه همان دل مشغولی فلاسفه است، و بعد اشاره کنیم به نوشتههای افلاطون، ارسطو و... جواب دیگری که میتوان به این پرسش داد این است که ریشه فلسفه واژهای یونانی است به معنای «دوستدار حکمت... .»
فلسفه نوعی فعالیت است: طریقی است برای تفکر درباره انواع معینی از پرسشها. ممیزترین خصیصه فلسفه به کارگیری استدلال منطقی است. فلاسفه نوعا با استدلال سر و کار دارند. ... به علاوه فلاسفه مفاهیم را تحلیل میکنند و گرد ابهام را از چهره آنها میزدایند... .»
آنچه در پیآمد، مدخل و یا به نقل از کتاب «الفبای فلسفه»، درآمد اثر «ناجیل واربرتون» است که اخیراً از سوی نشر ققنوس روانه بازار شده است.
واربرتون پس از بررسی و تبیین فلسفه به عنوان مقدمه، به موضوعات اصلی کتاب چون چیستی فلسفه، خدا، حسن و قبح اخلاقی، سیاست، جهان خارج، علم، ذهن و هنر میپردازد.
مسئله وجود خداوند از جمله مسائلی است که واربرتون در این کتاب به شکلی جدی بدان پرداخته، مسئلهای که یکی از سرفصلهای مهم کاوشهای فلسفی به شمار میرود و در تاریخ پرفراز و فرود فلسفه، مباحث فراوانی در این زمینه درگرفته است. بسیاری از فلاسفه، با تکیه بر مبادی فکری خویش، دلایلی در اثبات وجود خدا ارائه کردهاند و بدین قرار مجموعهای از دلایل گوناگون در این باره فراهم آمده است. در این میان از آنجا که پرسشگری و نقد، سرشت تفکر فلسفی است، فلاسفه متعلق به مشربهای فکری مختلف در این دلایل مناقشه کردهاند و قوتها و ضعفهای آنها را از دید خویش نشان دادهاند. حاصل این سنجشگریها گاه این بوده است که فلاسفه قائل به وجود پروردگار در بیان دلایل خویش دقت بیشتری ورزند و تقریرهای خردپسندتری از آنها ارائه دهند و از این رهگذر، اعتقاد به وجود خداوند را بر پایههای استوارتری بنشانند. این تنها یکی از ثمرات آن قبیل بحثها و مناقشههاست، واربرتون در یکی از فصول کلیدی کتاب خود تلاش میکند تا برخی از دلایل اثبات وجود خدا، مخصوصاً در سنت فکری مغرب زمین، را به نقد بکشد و بررسی عالمانهای در باره کامیابی و ناکامی آنها انجام دهد.
در ذیل عنوان «خدا» نیز، مسائلی چون، برهان نظم (از دلایل اثبات وجود خدا)، نقد برهان نظم، اصل انساننگر، نقد اصل انساننگر برهان علت اول، نقد برهان علت اول، برهان وجودی، شناخت، برهان وجود خدا، مسئله شر، راه حلهای نافرجام برای مسئله شر، دفاع مبتنی به اختیار، ایمان، و...، بررسی شده است.
در فصل حسن و قبح اخلاقی، مباحثی نظیر نظریههای تکلیف مدار، اخلاق مسیحی، نقد اخلاق مسیحی، اخلاق کانتی، نقد اخلاق کانتی، نتیجهگرایی، سودانگاری، نقد سودانگاری، نظریه فضیلت و نقد آن، اخلاق کاربردی، اخلاق و فرااخلاق، و...، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
«شر در جهان وجود دارد: این چیزی نیست که بتوان جدا انکارش کرد. ... چگونه ممکن است کسی با عنایت به وجود این شر، به وجود خدایی متصف به خیر مطلق اعتقاد داشته باشد؟ خدایی که عالم مطلق است طبعاً به وجود شر داناست؛ خدایی که قادر مطلق باشد، طبعاً میتواند مانع از بروز شر گردد...؛ این سؤالی است که واربرتون سعی کرده است تا با نیم نگاهی به آرای خدا باوران آن را مورد بحث و بررسی قرار دهد.
هر چند پیش از این یک برگردان دیگر از این کتاب مهم توسط مترجم دیگری منتشر شده بود اما به جرئت بتوان گفت که ترجمه علیا که از ویراستاران کتابهای فلسفی به شمار میرود کتاب مهم واربرتون را خواندنیتر کرده است.
کتاب «الفبای فلسفه» را نشر ققنوس در 248 صفحه، و با شمارگان 1650 نسخه، به قیمت 2800 تومان منتشر شده است.