................
خبرگزاری ایبنا
شنبه 11 اسفند 1403
.................
به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ششمین کتاب از مجموعه تاریخ ایران زمین با عنوان «دولت‌های ترک-ایرانی» تالیف محسن جعفری به بررسی تاریخ ایران در دوران فرمانروایی سلسله‌های غزنویان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان در سده‌های پنجم تا هفتم هجری می‌پردازد. تاکنون کتاب‌های «ایران در سپیده‌دمان تاریخ»، «هخامنشیان فرمانروایان جهان باستان»، «اشکانیان؛ فرمانروایان فراموش‌شده»، «ساسانیان فرمانروایان ایرانشهر» و «نخستین دولت‌های ایرانی پس از اسلام؛ طاهریان تا آل بویه» در قالب مجموعه تاریخ ایران زمین منتشر شده‌اند.
در این کتاب پس از پیشگفتار، سالشمار رویدادهای مهم آمده است. سپس در ۹ بخش به ترکان، از شمال چین تا ایران‌زمین، غزنویان، نخستین دولت ترک-ایراین، نبرد دندانقان و برآمدن سلجوقیان، آلپ ارسلان و ملکشاه سلجوقی عصر پیوند شمشیر و قلم، سنجر، واپسین سلطان بزرگ، فروپاشی دولت سلجوقی، خوارزمشاهیان، فرازها و فرودها، تمدن و فرهنگ ایران در دوره دولت‌های ترک-ایرانی، معماری و هنر ایران در دوره دولت‌های ترک-ایرانی پرداخته شده است.
ترکان چگونه از شمال چین به ایران زمین رسیدند و وارد این سرزمین شدند؟ برآمدن آنان چه تاثیری بر تاریخ ایران گذاشت؟ همکاری سلطان‌های ترک و وزیران ایرانی چه نتایجی داشت؟ از جمله محورهای کتاب را دربرگرفته است. سرانجام اینکه فرهنگ ایرانی چگونه سلطان‌های ترک را جذب خود کرد و آنان را به بزرگترین پشتیبانان هویت ایرانی و زبان و ادبیات فارسی تبدیل کرد و چگونه در سایه پشتیبانی ترکان زبان فارسی به مهمترین زبان ادبی سرزمین های پهناوری از لاهور در شمال هند تا قونیه در مرکز آناتولی تبدیل شد. در دو فصل پایانی کتاب نیز تحولات فرهنگی و هنری در دوران فرمانروایی دولت‌های ترک – ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است.
ترکان مجموعه‌ای از اقوام و قبایل کوچنده در شمال چین بودند که از اواخر دوره ساسانی به مرزهای شمال‌شرقی ایران‌زمین رسیدند. کوشش‌های قبیله‌های ترک برای نفوذ به ایران در دوره ساسانی و چهار سده نخست اسلامی ناکام ماند، ولی در پی فتوحات عرب‌ها در فرارودان (ماوراءالنهر) موجی از قبایل ترک به قلمرو خلافت سرازیر شدند که برخی از اعضای آن به خدمت نظام خلفای عباسی و امیران ایرانی درآمدند، آن‌ها که در تاریخ ایران به غلامان معروف‌اند گاه به مقام‌های مهمی در این دولت‌ها دست یافتند.
دولت غزنوی، نخستین دولت بزرگ ترکان در ایران، را یکی از همین غلامان پایه‌گذاری کرد. فرمانروایان غزنوی با وجود تبار ترکی، پشتیبان زبان و فرهنگ ایرانی بودند و همچون سدی استوار در برابر نفوذ قبیله‌های کوچ‌نشین ترک عمل کردند، تا آن‌که یکی از این قبیله‌های ترک که با نام سلجوقیان شناخته می‌شوند در سال ۴۲۶ ه.ق وارد خراسان شدند و با شکست دادن سلطان مسعود غزنوی در نبرد دندانقان سد ورود کوچ‌نشینان به ایران را درهم شکستند.
از شگفتی‌های تاریخ اینکه برآمدن دولت‌های ترک-ایرانی را می‌توان موهبتی فرهنگی برای ایران‌زمین دانست، زیرا سلطان‌ها و سلطان‌زادگان ترک خیلی زود شیفته زبان فارسی و فرهنگ ایرانی و در نتیجه بزرگترین پشتیبانان هویت ایرانی شدند. آنان زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را به همه سرزمین‌هایی که تصرف کردند بردند، به‌گونه‌ای که در سده‌های پنجم و ششم هجری زبان فارسی مهمترین زبان ادبی سرزمین‌های پهناوری از لاهور در شمال هند تا قونیه در مرکز آناتولی شد.
«مجموعه تاریخ ایران‌زمین» با هدف آشنایی عموم مردم به‌ویژه جوانان با تاریخ و فرهنگ ایران نوشته شده است. در هر کتاب این مجموعه به یکی از دوره‌های تاریخی ایران پرداخته و تلاش شده با تکیه بر تازه‌ترین و مهمترین پژوهش‌ها، چشم‌اندازی ژرف و همه‌جانبه از تاریخ و فرهنگ ایرانی در آن دوره ارائه شود. در این کتاب‌ها فقط به شرح و رویدادها و تاریخ سیاسی پرداخته نمی‌شود، بلکه ساختار سیاسی و اقتصادی، زبان و ادبیات، دین، معماری و شهرسازی و هنرهای هر دوره نیز معرفی می‌شود. کوشش بر این بوده که کتاب‌های این مجموعه برای آشنایی خوانندگان غیردانشگاهی با تاریخ و فرهنگ ایران بسنده باشند و همزمان برای دوستداران جدی‌تر تاریخ ایران دری به سوی آثار تخصصی‌تر و جهان زیبای ایران‌شناسی بگشایند.
کتاب «دولت‌های ترک- ایرانی؛ غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان» تالیف محسن جعفری در ۱۴۲ صفحه و قیمت ۲۲۰ هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس منتشر شد.
