آیا «هستی و زمان» کتابی بزرگ است؟ اعتماد 1396/2/7

ظهر شنبه (6 بهمن) در ناهارخوری دانشگاه با همکارانم ناهار می خوردم. صحبت از کتاب «هستی و زمان» هایدگر شد. کتاب (به لطف ناشر)، چهارشنبه قبل، به دست من و دکتر رشیدیان رسیده بود. دکتر رشیدیان پرسید؛ «ناشر در معرفی کتاب، غدر لبه سمت راست روکش جلدف، «هستی و زمان» را مهمترین شاهکار فلسفی قرن بیستم خوانده است، با این حرف موافقی؟» با تردید گفتم؛ «خب، اگر بزرگی را به «تاثیر» بدانیم و پیروان و متفکرانی که اندیشه یی را می پذیرند و آن را توسعه می دهند، سخنی چندان گزاف نیست. به هر حال این حرفی است که زیاد نقل می شود. نویسندگان مقالات در دانشنامه ها و دیگر جاها و شارحان و مفسران استفاده از این گونه تعابیر را دوست دارند و همین حرف ها است که نام کسی یا چیزی را سر زبان ها می اندازد. ناشر هم سخن اینها را نقل کرده است.» بعد به اگزیستانسیالیسم سارتر و اندیشه های فوکو و دریدا و تاثیرپذیری آنها از اندیشه های هایدگر اشاره کردم. آیا بدون این کتاب جنبش پرسر و صدایی که با نام اگزیستانسیالیسم سه دهه اروپا را در تسخیر خود داشت به وجود می آمد. طی سه دهه رمان نویس، نمایشنامه نویس، شاعر، نقاش و فیلمسازی نبود که برچسب اگزیستانسیالیستی به او نخورد یا او خودش دوست نداشته باشد این عنوان را به او بدهند. و رفته رفته آش اینقدر شور شد که در عهد اساطیر و باستان هم به دنبال یافتن اگزیستانسیالیست بودند، گاهی بحق و گاهی به ناحق. بدین طریق بود که اگزیستانسیالیسم و اگزیستانسیالیست به یکی از پربسامدترین واژه ها در روزنامه ها تبدیل شده بود. و همه اینها در حالی بود که کمتر کسی از هایدگر چیزی خوانده بود. همه از شنیدن اگزیستانسیالیسم به یاد سارتر می افتادند. باری، از وودی آلن هم یاد کردم که چگونه در فیلم «عشق و مرگ» با استفاده از تعابیر پرطïمطïراقی همچون «آنتولوژیکال اگزیستانس»، هایدگر و سارتر را دست انداخته بود. البته قبل از او رودلف کارناپ این کار را به طور جدی انجام داده بود.