ماتیکان نویسندگی 1396/2/7

 هزار و یک سال‌

 متن هزار و یک سال‌، یک داستان اولیه یا اصلی دارد که داستان ستاره‌هاست‌. این داستان اصلی‌، به وسیلة راوی اصلی روایت می‌شود. با جلو رفتن داستان اولیه‌، هشت داستان دیگر درون این متن شکل می‌گیرند (اگر داستان نویسنده را هم در نظر بگیریم‌، می‌شود نه داستان‌). به عبارت دیگر، این متن دارای سطوح روایت مختلف است‌. هر یک از این سطوح داستانی و متعاقب آن سطوح داستانی‌، یک متن لانه‌ای محسوب می‌شود که دارای جهان داستانی‌، صحنه‌، شخصیت‌، طرح خاص خود است‌. «داستانی که به وسیلة راوی دوم نقل می‌شود، به عنوان داستان لانه‌ای یا داستان ضمیمه از آن یاد می‌شود.» 12  متن کلاً روایت محور است با سه سطح روایتی‌:

 الف‌: سطح روایت راوی دانای کل یا «روایت نویسنده‌»: 13  کسی که از بالا و از بیرون چون یک نویسنده عمل کرده‌، از منظر بیرونی بهره می‌برد. راوی در بیرون جهان داستان شخصیت‌ها زندگی می‌کند و با موقعیت و جایگاه ثابت‌، از منظر بیرونی می‌تواند توصیفات و مشاهدات باز و گسترده‌ای در  بارة حوادثی که در جهان داستان رخ می‌دهد، ارایه دهد. همین روایت‌، در خلا یا وقفة بین راویان داستان‌ها به صحنه می‌آید و با روایت خود، آن‌ها را به هم می‌پیوندد.

 ب - «سطح روایت چهره‌ای‌، یا به تعبیر ژانت‌، کانونی کردن‌؛» 14  راوی داستان‌، شخصیت داستانِ لانه‌ای است که در بارة خود و حوادثی که برایش پیش آمده‌، سخن می‌گوید. خلاف راوی دانای کل‌، این راوی بر کنش خود متمرکز است‌، نه بر کنش دیگران‌. این راوی درون جهان داستان است و داستان از زاویه دید محدود او نقل می‌شود.

 ج‌) راوی سوم‌: خود تجربه‌گر، شخصیت داستان و حدیث نفس نویس داستانی است (حدیث نفس را به جای زندگی‌نامة شخصی به کار برده‌ام‌؛ زیرا به نظر من‌، حدیث نفس ناظر بر احوال درونی و روحی - روانی شخص است‌. در حالی که زندگی‌نامه‌، بیش‌تر ناظر بر احوال و تغییرات بیرونی زندگی فرد است‌.) این راوی می‌تواند هم در بیرون جهان داستانی‌، و هم در درون جهان داستانی باشد و داستان‌هایی را با داستان شخصی خود، از درون یک جهان داستانی مصنوع روایت می‌کند.

 بعداً هنگام بحث از روند روایت (در ویژگی فراداستانی متن‌)، این سطوح روایت را تحت عناوین نویسندة واقعی‌، نویسندة مستتر و راوی مطرح می‌کنم‌.

 

 

 ساختار متن‌

 متن با روایت راوی اول که در بیرون جهان داستان است‌، آغاز می‌شود. راوی در روایت خود، مقدمات ورود به داستان اول را به دست می‌دهد. در اوایل داستان اول - داستان ستاره‌ها- زمینه ورود به داستان دوم - داستان اسکندر فقیر - را ترسیم می‌کند.

 10- در ابتدای داستان اسکندر فقیر (قبل از ورود به جهان داستانی اسکندر فقیر) راوی اول‌، به راوی سوم تبدیل می‌شود:

 «همان وقت‌ها خیلی قدیم‌، در همین شهر مردی زندگی می‌کرد که کارش قصه گفتن بود، ولی قصه‌های او غمگین بودند و مشتری نداشتند... او هر از گاهی‌، از پنجره به باران نگاه می‌کرد. و هر بار که به باران نگاه می‌کرد، به فکرش می‌رسید که «باران هزار و یک جور صدا دارد... .

 هیچ حرف تازه‌ای ندارد...» و همین را یادداشت کرد آن مردی که این را نوشت‌، من بودم‌.»

 - در زمینه داستان اسکندر فقیر، به طور گذرا، به شخصیت داستان‌های بعدی اشاره می‌شود:

 - داستان دختر بچه‌ای که کسی نمی‌داند اهل کجاست و چه گذشته‌ای دارد.

 - داستان قهرمان زندانی که باید آزاد شود.

 - اسکندر فقیر، شخصیت کانونی یا روایتگر چهره‌ای داستان می‌شود و از خود و زندگی‌اش می‌گوید.

 2- خروج از صحنة داستان دوم و ورود به صفحة داستان سوم‌:

 - راوی سوم همراه شخصیت‌های داستان است و روایت می‌کند.

 - شاعر شخصیت کانونی را راوی چهره‌ای داستان است‌.

 - اشارة گذرا به داستان پهلوان بزرگ که پس از داستان دختر بچه می‌آید.

 3- خروج از صحنة داستان سوم و ورود به صحنة داستان چهارم‌:

 - همان راوی به همراه شخصیت‌های داستان‌

 - ما دختر بچه و دختر بچه‌، راویان داستان‌

 4- داستان مرد دانشمند

 - مرد دانشمند، شخصیت کانونی و راوی محدود

 5- داستان مرد ماهی‌گیر

 - مرد ماهی‌گیر، راوی محدود و شخصیت کانونی داستان‌

 6- داستان پهلوان‌

 7- داستان مرد زندانی‌

 8- داستان بانو و مرد کولی‌

 9- داستان نویسنده که خود تجربه‌گر، شخصیت داستان و حدیث نفس نویس داستانی است‌.

 اگر کل متن را سفری یک شبه محسوب کنیم‌، داستان‌هایی که در درون متن گنجانده شده‌اند، هم‌چون داستان مسافرانی است که در طول سفر، برای گذراندن وقت‌، هر یک داستان خود را تعریف می‌کند تا شب بگذرد و صبح بیاید.

 

 

 روند روایت‌

 ویژگی بارز کلامی متن‌، در روند روایت‌، است و مؤلفة فراداستانی که پیش از این ذکر شد، در روند روایت متن نمود می‌یابد. این مؤلفه‌، مبتنی بر دیدگاه پست مدرنیستی است که‌:

 الف - جهان را به عنوان یک شیئی مصنوع‌، دست ساخته و بنا شده تلقی می‌کند. نویسنده (=راوی‌) در صفحة 7، توجه خواننده (=مخاطب‌) را به قراردادی و مصنوع بودن نوشته جلب می‌کند:

 «این بود که من فکر کردم شاید بد نباشد که هر نویسنده‌ای یک قصه‌ای‌، داستانی در  بارة ستاره‌ها یادش بیاید و بنویسد. مثل شاعرها که هر کدام از شاعرها، شعرهایی در  بارة دریا، یا گل‌ها، یا آسمان و ستاره‌ها به یادشان آمده و نوشته‌اند.»

 ب - استفاده از داستان برای به نمایش گذاشتن «شالودة ساختار داستانی‌.» در این حال‌، خود «داستان‌» سوژة داستان می‌شود به عبارتی‌، متن «داستان در داستان‌» است‌.

 ج - متن به طور آگاهانه‌، هنر هستی یافتن و شکل گرفتن خود و نیز سرچشمه متن را به نمایش می‌گذارد:

 «من یادم نرفته بود که می‌خواستم نویسنده بشوم و چون می‌خواستم نویسنده بشوم‌، پس مجبور بودم یک نوع داستان‌هایی بنویسم که با این نوع داستان‌ها بشود نویسنده بودن را ثابت کرد.»

 سوژه بودن داستان‌، در پایان متن‌، خواننده (مخاطب‌) را در این شک باقی می‌گذارد که مرز واقعیت و تخیل (داستان‌) چیست و کجاست‌؟ نویسنده هم در آغاز و هم در پایان‌، از نوشتن داستانی در  بارة ستاره سخن می‌گوید. وی در ابتدای متن می‌گوید: «لطفاً یک صفحه ورق بزن‌، به صدای ورق خوردن کاغذ خوب دقت کن و بعد ببین و بخوان‌.» که تلویحاً می‌گوید، داستان نوشته شده و در پایان متن می‌گوید:

 «پس بهتر است تا دیر نشده این داستان را بنویسم‌، تا آن‌ها و هر کسی که دوست دارد به شب آسمان نگاه بکنند، اول هفت برادر و خواهر را ببیند...»(ص 138)

 نویسنده آشکارا می‌گوید، هنوز داستان را ننوشته است‌: گویی که پس از یک سفر دایره‌ای‌، از خانه خارج شده و پس از طی ماجراهایی دوباره به خانه‌، همان نقطة اولیه بازگشته‌ایم (همان طرح داستان خانه‌، سفر، بازگشت به خانه‌). اول و پایان متن‌، داستانی نانوشته یا داستانی است که می‌خواهد نوشته شود.

 از سوی دیگر، وقتی شخصیت اصلی متن که راوی متن نیز هست‌، در پایان داستان شروع به نوشتن داستانی می‌کند که ما خوانده‌ایم‌، آیا پایان داستان را باید به نحوی تلقی کرد که آن‌چه خوانده‌ایم‌، در حقیقت محصول نوشتن اوست‌؟

 ه. اصطلاحات راوی‌، نویسندة واقعی‌، نویسندة مضمر خواننده‌، طرف روایت‌، خوانندة مضمر در مؤلفة فراداستان که عملاً در متن کاربرد دارند، در این متن نیز وجود دارد:

 1-1- نویسندة واقعی‌: کسی که متن را نوشته‌، خارج از فضای داستان است و در ابتدای متن‌، خوانندة واقعی را مخاطب قرار می‌دهد. او در متن در چهارگوش‌های کنار صفحات و توضیحات آخر کتاب نمود می‌یابد:

 «و طوری آن کلمه‌ها را صدا می‌زند، مثل وقت‌هایی که خود ما، وقتی که تنها هستیم و دلمان تنگ شده اسم کسی را صدا می‌زنیم و البته اسم کسی را که دوستش داریم صدا می‌زنیم که یک طوری اسمش را بلند صدا می‌زنیم‌، انگای می‌شود صدای‌مان را بشنود.»(ص 38)

 2-1- نویسندة مستتر: صفات‌، عقاید، نگرش‌ها و طرز رفتاری که به شخصیت‌های داستانی نسبت داده شده و برداشت و تفسیر و تحلیل حوادث و رخدادها، از زبان شخصیت‌های داستان بیان می‌شود، به طور کلی‌، کارکرد ایدئولوژیکی متن‌، نویسندة مستتر آن تلقی می‌شود.

 3-1- راوی‌: آن که متن را نقل می‌کند. از ابتدای متن‌، غیر از صفحة اهداییه تا صفحة 133، راوی همان نویسندة مستتر نیز هست (ص 133). روایت خطی و در نتیجه‌، زمان داستانی شکسته می‌شود. راوی همان نویسندة واقعی است و تمام آن چه نقل شده‌، این سؤال را به ذهن می‌آورد که آیا یک «حدیث نفس‌» است‌؟

 خوانندة واقعی‌: خواننده‌ای که بیرون از متن قرار دارد و طرف خطاب نویسنده در جهان خارج است‌. نویسنده در ابتدای متن‌، با خوانندگان کتاب سخن می‌گوید: به عبارتی‌، نویسنده واقعی در مقابل خوانندة واقعی‌.

 2-2- خوانندة مستتر- خوانندة مستتر نیز در مقابل نویسندة مستتر قرار می‌گیرد. توضیح این که یک متن را خوانندگان واقعی متفاوتی با پیش زمینه‌های ذهنی‌، دانش و اندیشة متفاوت می‌خوانند و هر یک بنا به اندوختة ذهنی و تجربیات خود، از متن برداشت می‌کنند. این که یک نویسنده تا چه حد توانسته باشد، آن چه را می‌خواهد، منتقل کند، به میزان دانش مشترک بین دو طرف فرستنده و گیرنده پیام بستگی دارد. آیا خوانندگان مورد خطاب‌، می‌توانند برداشت نویسنده از جهان‌، انسان‌ها و روابط اجتماعی را درک و دریافت کنند؟ وقتی نویسنده‌، خود آشکارا اعلام می‌کند که قصد او ارتباط و انتقال مفاهیم است‌، آیا ابزارها، کدها و... به کار گرفته شده مناسب و شیوة به کارگیری آن‌ها تا چه حد در ایجاد ارتباط‌، موفق بوده است‌؟

 3-2- طرف روایت‌: وقتی متن به عنوان یک «کلام‌» در نظر گرفته شود (تئوری کنش گفتار، بر کارکرد روایت‌، به عنوان کنش گفتاری تأکید دارد: یک نوع بیان خاص و ویژه شده که یک گوینده و یک گیرنده دارد.)15

 در ابتدای متن نویسندة واقعی (=راوی‌) با خوانندة واقعی سخن می‌گوید. بعد که راوی آشکار در متن سخن می‌گوید، طرف روایت خوانندگان مستتر بیرون متن هستند با برداشت‌های متفاوت از متن‌. اما در تکه‌هایی از متن طرف روایت هم در درون متن است و هم در بیرون متن  ] راوی آشکار در مقابل راوی پنهان یا مستتر است‌. راوی مستتر کسی است که از زبان چهره‌های کانونی شدة داستان‌ها سخن می‌گوید [ .

 نمونة بارز این بازی زبانی‌، در صفحات 20-19 کتاب است‌: «همان وقت‌های خیلی قدیم‌، در همین شهر، مردی زندگی می‌کرد که کارش قصه گفتن بود، ولی قصه‌های او غمگین بودند و مشتری نداشتند. و هر بار که به باران نگاه می‌کرد به فکرش می‌رسید که باران هزار و یک جور صدا دارد... و همین را یادداشت کرد. آن مردی که این را نوشت من بودم‌...»

 (طرف روایت‌، خارج از متن‌)

 «من گرم‌ترین لباسم را پوشیدم و بیرون آمدم‌، خواهر و برادرها از خواهر بزرگ‌تر تا خواهر و برادر کوچک‌تر شروع کردند به گفتن ماجرای‌شان‌، هر کدام‌شان یک جمله می‌گفت و جملة بعدی را یکی دیگرشان می‌گفت و همین طور از اول که توی آسمان بودند و چطور آمدند زمین تا آخرش که رسیدند در خانة من گفتند و گفتند.» (ص 22)

 این‌جا متن می‌گوید که طرف روایت‌، هم بیرون متن است و هم درون متن بیرون متن است‌، زیرا راوی در حال روایت است و درون متن است‌، زیرا آن چه راوی چند صفحه قبل‌، برای طرف روایت خارج از متن نقل کرده‌، چیزی است که ستاره‌ها برای او نقل کرده‌اند؛ یعنی نقل در نقل و در واقع طرف روایت‌، همان راوی است‌. این بازی زبانی‌، در تمام متن نیز تکرار شده است‌؛ یعنی متن با مخاطبان خود بازی زبانی «چه کسی می‌گوید و چه کسی می‌شنود» (گیرنده‌) را پیوسته تکرار کرده است‌. در واقع ویژگی دوباره‌گویی روایت‌، جز ساختار متن است‌.

 

 

 داستان پهلوان‌

 همان‌گونه که گفته شد، متن دارای هشت داستان است که درون متن جای گرفته‌اند. این داستان‌های لانه‌ای‌، دارای همان ساختاری هستند که ابتدا به عنوان کلام داستانی از آن یاد ویژگی‌های آن توضیح داده شد. از آن‌جا که همة این داستان‌ها، ساختار اکثراً مشابهی دارند. «کارکرد متنی خاصی به نام آینه در متن‌»، به آن‌ها نسبت داده می‌شود.

 آینه در متن‌، تغییر و تأویل بخش کوچکی از روایت به عنوان یک نمود کانونی از  ] متن [ کلی‌ای است که در آن ظاهر می‌شود. 16  داستان پهلوان نیز چنین است متن در ترسیم حوادث یا شخصیت‌های داستانی‌، از سه طرز کلام استفاده می‌کند: روایی‌، توصیفی و مناظره‌ای متن پیش از وارد شدن در داستان شخصیت داستانی‌، از زبان راوی اطلاعاتی به خواننده می‌دهد.

 آن‌چه در این روایت‌ها بسیار جلب توجه می‌کند و می‌توان گفت توی چشم می‌زند، لحن سخن راوی و قضاوت‌های ارزشی اوست‌. از آن‌جا که متن روایت محور است‌، نه کنش محور، راوی به ناچار از توضیح و تبیین هیچ چیز فروگذار نکرده است‌:

 «او پهلوان لشکر سرزمین ماست‌، یک جنگ‌جوی بزرگ شکست‌ناپذیر. شاید وسط مهمانی حاکم حوصله‌اش سررفته‌، از قصر او بیرون آمده‌، در این سال‌های گذشته او را خیلی کم می‌بینم‌، همیشه  همین طور تند می‌تازد که زود برسد به قصرش‌. انگار از همه کس و همه جا بیزار است‌. مردم در گوشی می‌گویند که او توی دلش از حاکم هم خوشش نمی‌آید. همه منتظر یک روزی هستند که پهلوان قیام می‌کند، می‌گویند زندانی‌ها را آزاد می‌کند، پول‌هایی که حاکم به زور از مردم گرفته‌، پس می‌گیرد، حاکم را مجازات می‌کند و آن وقت‌، همه چیزها خوب و خوشحال می‌شوند.»

 کلام توصیفی‌: پس از کلام روایی که پیش‌زمینه را به دست می‌دهد، کلام توصیفی می‌شود. مثلاً توصیف تالار قصر پهلوان‌:

 «هوای تالار دم داشت‌. به ستون‌هایش‌، مشعل‌هایی می‌سوختند و دود می‌کردند. اما پشت ستون‌ها و گوشه کناره‌هایی تاریکی غلیظی بود و توی این تاریکی‌ها یک لحظه برقی می‌دیدم که زود ناپدید می‌شد. این‌هایی که در دو ردیف ایستاده بودند، اطرافیان پهلوان بودند و بعد با فاصله از این‌ها، ته تالار بر یک تخت جواهرنشان‌، پهلوان بزرگ نشسته بود. هیکل او خیلی بزرگ بود، پاهایش مانند دو تنة درخت روی پلة تخت سنگینی می‌کردند. صورتش پر از جای زخم بود، اما ترسناک‌تر، دندان‌هایش بود که از خشم به هم فشرده می‌شدند. و معلوم بود که این دندان‌های قوی‌، سال‌هاست از خشم به هم فشرده می‌شوند.» (ص 75)

 در این‌جا روایت قطع می‌شود و حادثه (مؤلفه‌های داستان‌) آغاز می‌شود:

 «نگاه پهلوان مثل دو نیزه به ما خورد، بعد با صدای وحشتناک پرسید: چه می‌خواهید این وقت شب‌؟

 در صدایش خرخر پلنگی بود که سیر خون و گوشت و شکارش را خورده بود و چرت می‌زد. خواهر اول گفت‌:

 - اگر ممکن باشد همة ما را با پهلوان تنها بگذارید.

 اما این حرف تمام شده نشده‌، اطرافیان و پیشمرگ‌های پهلوان شمشیر کشیدند، نیزه‌های‌شان را نیز آماده طرف ما گرفتند و با داد و فریاد گفتند:

 - این‌ها حتماً آمده‌اند که پهلوان بزرگ عزیز ما را بکشند، پهلوان بزرگ‌!»

 این‌جا داستان با ایجاد حالت تعلیق کوتاه‌، روبه وخامت نهاده‌، نویسنده با ترفند ظریفی آن را «اصلاح‌» می‌کند:

 «من پیش خود گفتم‌، لابد شمشیرها مثل باران از تن ستاره‌ها رد می‌شوند ولی تن من چه‌؟ همین گفتن‌... من چه‌، اسمش ترس است‌، منتها من سعی کردم ترسم را قایم کنم‌... بعد انگار پهلوان از اطرافیانش دل خوشی نداشت‌. نعره کشید و نعره‌اش غرش شیر بود. یعنی شما می‌گویید که ما پهلوانی که یک تنه به لشکرها زده‌ایم و از کلة شجاعان‌شان مناره درست کرده‌ایم‌، ما که ده‌ها دیو را کشته‌ایم و توی خون‌شان شنا کرده‌ایم‌، باید از این چند تا ملخ بدون اسلحه بترسیم‌؟ یا نکند منظورتان این است که آن قدر ضعیفیم که شما باید از ما محافظت کنید.»

 (ص 76)

 این نعرة پهلوان‌، گریزگاه داستان از حالت تعلیق و سیر نزولی آن و بهبود وضعیت داستان است‌.

 طرز کلام مناظره‌ای که سخن‌گو از طریق آن عقاید خود را صریحاً بیان می‌کند. این تکه‌های کلامی‌، گاه به طور یک طرفه و گاه گفت‌وگوی دو یا چند نفره‌، در داستان‌ها نمود می‌یابد:

 «گفتید برای کمک به من آمده‌اید؟ این حرف‌تان مسخره که هست‌، ولی برایم جالب بود. سال‌های زیادی هست که هیچ کس به من پیشنهاد کمک نداده‌. همه فکر می‌کنند من آن قدر قوی هستم که به هیچ کمکی احتیاج ندارم‌. همین طور هم هست‌، ولی هر کس از هر طرف می‌آید طرف من برای نفع خودش می‌آید، همه از من یک چیزی می‌خواهند...

 آدم‌های پست‌، ضعیف‌ها چشم ندارند مرا زنده ببینند. زنده بودن من باعث می‌شود، پست بودن آن‌ها معلوم شود. آن‌ها خودشان یا با کمک به دشمن‌ها می‌خواهند مرا نابود کنند. خواهرها یک صدا گفتند: پس آدم‌های قوی خشمگین‌، تنها هم هستند» پهلوان با خندة تلخی گفت‌: تنها؟!»

 (ص 79)

 در این میان‌، راوی که حالا به شخصیت داستانی تبدیل شده‌، در جهان داستانی حضور دارد و با توصیف صحنه و حالات و خصوصیات شخصیت‌ها و کنش‌ها، نخ ارتباط بین آن‌هاست‌.

 مثلاً:

 «پهلوان‌، مثل این که تعجب کرده بود، ابرو در هم کشید و به دست‌هایش خیره شد بعد با خندة تلخی گفت‌: تنها؟

 - خرش خرش زیر گلویش را خاراند.

 - و دیگر در صدایش چکاچک آهن نبود.»

 (ص 79)

 موجودات داستانی‌: موجودات داستان یا داستانی‌، شخصیت‌ها و کنش‌گرها هستند.

 در داستان پهلوان شخصیت‌ها، راوی‌، ستاره‌ها، نگهبانان و اطرافیان پهلوان و خود پهلوان و کنش‌گرها، نگهبانان و اطرافیان پهلوان و پهلوان هستند.

 همان‌گونه که پیش از این گفته شد، در هر داستان‌، شخصیت اصلی داستان‌، کانونی شده و به جای راوی اول سخن می‌گوید (در این داستان‌. پهلوان‌).

 نثر کتاب نیز دارای ویژگی‌های خاص خود است که اگر فرصتی دست داد، در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت و این‌جا برای جلوگیری از اطالة کلام‌، سخن را با طرح مواردی در  بارة رویکرد نویسنده در نوشتن به قول خودش‌، «برای کم سن و سال‌ها» به پایان می‌برم‌.

 1- همان‌گونه که گفتم‌، یکی از مهم‌ترین دلایل نوشتن برای مخاطبان دوگانه‌، سودای نویسنده برای ارایه ایدئولوژی مورد قبول خود و طرح و بررسی و انتقاد از مواردی است که مورد نظر دارد. مندنی‌پور در این کتاب خود، کاملاً در ارایه بینش و دیدگاه‌های خود موفق بوده و این بیش‌تر به لحاظ استفاده از مؤلفه‌ای است که به اصطلاح روایت‌گری مولف مستبد نامیده می‌شود. روایت‌گر مستبد، چه در نقش راوی دانای کل و چه در نقش راوی محدود، فرصت تأمل و اندیشه به خواننده یا مخاطب خود نمی‌دهد و در بارة همه چیز و همه کس‌، صریحاً اظهار نظر یا بهتر بگویم اعمال نظر و قضاوت ارزش می‌کند.

 در بررسی داستان پهلوان‌، زیر چنین جملاتی خط کشیده‌ام‌. چهره‌ها و شخصیت‌های کانونی داستان‌ها، در واقع همان راوی دانای کل به ظاهر دیگری هستند و اگر او فرصت سخن گفتن به شخصیت‌های داستانی را می‌دهد، نه به سبب ارزش قایل شدن برای آن‌هاست‌، بلکه برای این است که آن چه از زبان ایشان بیان می‌شود، اگر از زبان همان راوی مستبد بیان می‌شد، بسیار ناموجه و نپذیرفتنی جلوه می‌کرد.

 2- مندنی‌پور در این کتاب‌، هر آن چه در «جعبه ابزار» نویسندگی خویش داشته‌، بیرون ریخته و از آن‌ها حساب شده‌، استفاده کرده است‌. اگر چه تأثیر حسی متن بسیار قوی و عمیق است‌، ساختار و درون مایه کاملاً بزرگسالانه آن‌، مانع این می‌شود که خواننده کم سن و سال‌، عمیقاً درگیر متن شود. این متن به وضوح «مصنوع‌» این فکر را پیش می‌آورد که گویا مندنی‌پور بیش‌تر از آن‌چه خواسته باشد پلی بین خود و خوانندگان به ویژه کم سن و سال بزند، عرصه این برای هنرنمایی یافته است‌.

 3- نویسنده در صفحة 5 متن‌، مدعی است که این متن برای کم سن و سالان نیز هست‌، اما گر قرار است خواننده از طریق شخصیت خاصی در داستان‌، با جهان داستانی مرتبط شود، خواننده کم سن و سال با کدام شخصیت داستانی‌، به قول معروف هم ذات پنداری می‌کند تا در تجربة او شریک و وارد جهان داستان گردد؟

 حس پیوند و هم‌سانی با یک شخصیت‌، یک روش اکتشافی در متن است که خواننده را قادر می‌سازد تا با استفاده از اندوختة دانش و تجربه‌، توانایی و قابلیت ذهنی خود فضای داستانی را کشف و درونی کند. در داستان فقط یک دختر بچه سرگردان داریم که چند جمله‌ای بیش‌تر از او نمی‌شنویم و جالب این که پس از رسیدن به مادرش به جای این که حالات و احوالات درونی او را از زبان خودش بشنویم‌، او ساکت می‌شود و مادرش سخن می‌گوید؛ یعنی همیشه بزرگ‌ترها.

 دیگر این که در پایان متن که نویسنده و راوی داستان (یا داستان‌ها)، از قصه نوشتن و بازی بچه‌ها می‌گوید:

 «همین این بچه‌ها بودند که به نوبت‌، وقتی بچه بودند، خیلی بارها به من گفتند بیا با ما بازی کن و من گفتم خیلی کار دارم و آن‌ها گفتند این کارها هیچ وقت تمام نمی‌شود، که وقتی تمام بشود آدم بتواند با دل راحت‌، یک کار خوبی مثل بازی کردن که خیلی هم لازم است انجام دهد.»

 (ص 137)

 اما پس از این سخن نیز به جای آن که برود با بچه‌ها بازی کند، با عجله سراغ نوشتن داستان می‌رود:

 «پس بهتر است که تا دیرم نشده‌، این داستان را بنویسم‌...»

 4- مسئله دیگری که در مواجهه با نویسندگان دوگانه‌نویس‌، گاه به چشم می‌خورد و مرتبط با ایدئولوژی متن نیز هست‌. این است که ادبیات کودکان و نوجوانان‌، گاه هم‌چون مأمن و سرپناهی برای نویسندگان مأیوس از جهان‌، مورد استفاده قرار می‌گیرد. هنگامی که نیازها و آمال و بزرگسالان برآورده نشود، ادبیات کودک و دوران کودکی‌، هم‌چون پناه‌گاه به کار می‌رود.

 اگر بزرگسالی را تجربه و دوران کودکی را «معصومیت‌» انسان در نظر بگیریم‌، این متن انفصال‌، تیرگی و سقوط «تجربه‌» و یک تمامیت محصور در خود است‌. تجربه‌ای که مستأصل و آفت زده‌، می‌کوشد خود را به یک موجود زنده‌، یعنی معصومیت مرتبط سازد.

 این موقعیت یک مرد و سازه‌های او به لحاظ روانی‌، سیاسی و اجتماعی است‌. بدین منظور، توانایی نوشتن‌، ابزار نیرومند و التیام دهنده‌ای است‌؛ درگیر شدن در یک طرح زمان و فضا و لمس یک حس و مفهومی از متن و شخصیت‌، به خودی خود تجربه‌ای سلامت بخش و زایاست‌. نوشتن‌، باعث تجدید حیات خود نویسنده هم می‌شوند.

 به قول زوهر شویت  (Zohar Shavit)  در کتاب گذر از مرز، ما بزرگسالان به راستی از کودکان و فرهنگ آن‌ها چه می‌دانیم‌؟ ترسیم جهانی چنان سنگین و تاریک که هیچ خلایی برای اندیشة پویای نوجوان و قلب پرامید او باقی نمی‌گذارد. راوی مستبدی که از تحلیل و قضاوت کوچک‌ترین حرکت‌، صفت و صحنه در چارچوب اندیشة خویش‌، فرو گذار نمی‌کند و کودکان را به بازی نمی‌گیرد و فقط به فکر نوشتن قصة خود است‌. این جاست که علی‌رغم ادعای راوی یا نویسنده‌، باید گفت‌، راوی محل وثوق نیست و به قول «تحلیل‌گران ادبیات داستانی‌، راوی غیرقابل اعتماد است‌.» 17