...........................
خبرگزاری ایرنا
شنبه 9 اردیبهشت 1402
............................
به گزارش خبرنگار کتاب ایرنا، کتاب نیروی نظامی عشایر در ایران و ممالک همجوار در دوره اسلامی Nomad military power in Iran and adjacent in the Islamic period دربرگیرنده مطالعاتی است درباره منطقه‌ای بس کوچک‌تر، ولی باز بزرگ، در دوره‌ای بس کوتاه‌تر اما هنوز بسیار بلند: ایران و برخی نواحی مجاور از حدود سال ۱۰۰۰ تا حدود سال ۱۸۷۰ میلادی. شیوه تولید در این منطقه بیشتر آمیزه‌ای از کشاورزی و دامداری است.
فرارودان/ماوراءالنهر، ایران امروزی، افغانستان، آذربایجان، آناتولی/ آسیای صغیر، و آن نقاطی از هلال حاصل خیز که جمعیت ترکمانشان مولفه مهمی در کنار بادیه‌نشینان عرب بودند، این جهان ترک و ایرانی را تشکیل می‌دادند. نواحی دیگری مانند جهان ترک و مغول دشت‌های اوراسیا از یک سو و شبه جزیره عربستان/ حجاز، با مصر و جهان عرب و بربر شمال آفریقا، از سوی دیگر، مستقیما در مقاله‌های این کتاب مطرح نمی‌شوند و احتمالا تصویر متفاوتی ارائه خواهدداد.
دوره مورد بحث ما برخی سده‌هایی را در برمی‌گیرد که نیروی نظامی عشایر در اوج خود بود. شاهنشاهی‌های سلجوقی، مغول و تیموری در این دوره می‌گنجند. آغازگرش پیدایش دودمان‌های ترک در جهان ایرانی و خاندان های نجیب‌زادگان آزاده در دشت‌هاست (متمایز از خاندان‌های ترکی که پیشینه نظامی- غلامی داشتند) و پایان بخشش هنگامی که دولت‌ها و پادشاهی‌های یک جانشین مدرن، با تجهیز به سلاح‌های گرم و ارتش‌های ثابت، دیگر برای جنگ نیازی به عشایر نداشتند.
قسمتی از متن
مغولان در جنگ
سبک خود رشیدالدین (فضل‌الله) در توصیف جنگ‌ها، مانند هرکجای دیگر کتابش، صریح و دقیق است. مشتی نمونه خروار از آن، گزارش زیبای او _ به گفته میخام بیران_ از نبردی نزدیک هرات بین اباقا و براق در ژوئیه ۱۲۷۰/ذیحجه ۶۶۸ است. این‌جا او آرایش دو لشکر و نام‌های فرماندهان واحدهای مستقر در جناح‌ها و مراکز را می‌گوید و چنان گزارشی از نبرد می‌دهد که امکان بازآفرینی نسبی آن را فراهم می‌آورد.
و لشکرکشی‌های غازان‌خان در شام را هم گزارش می‌کند، چندان واقع‌نمایان (اما نه لزوما درست) که اطلاعات سودمندی از این درگیری‌ها به دست می‌آید.
مینیاتورهای بیشتر نبردها و محاصره‌های مغولان در جامع‌التواریخ که در زمان حیات رشیدالدین مصور شده‌است از بین رفته‌اند. چنان‌که پیش‌تر گفتیم، تنها از نسخه‌های جدیدتر آن به ویژه از دوره تیموری است که پی به وجود آن‌ها برده‌ایم. البته عجیب نیست که شکست‌های مغولان در عین جالوت و البستان به تصویر درنیامده است اما پیروزی ایشان بر ملوکانه در نبرد وادی آلخاندرو در دسامبر ۱۲۹۹/ربیع‌الاول ۶۹۹ دارای تصویر هست. تصویر باقی‌مانده از یورش سواره‌نظامی سنتی، پیشاپیش در همین سال‌ها نیز، بسیار دور از صحنه‌های مشابه غضبناک نبردهای دیگری در کتاب‌های خطی سده چهاردهم (مثلا در شهنامه چنگیزی ) است. با این همه، گزارش رشیدالدین را کاملا موثر به تصویر می‌کشد، هرچند از نمایش لحظه شاید دیدنی‌تر از اسب فرود آمدن کمانگیران مغول خودداری می‌کند.
کتاب مصور نیروی نظامی عشایر در ایران و ممالک همجوار در دوره اسلامی نوشته کورت فرانتس و لفگانگ هولتسوارت و ترجمه حسن افشار در ۴۳۹ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قیمت ۲۵۰ هزار تومان در سال ۱۴۰۱ توسط انتشارات ققنوس منتشر شد.
