..............................
خبرگزاری مهر
سه شنبه 4 شهریور 1399
..............................
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «نیهیلیسم معنایی» نوشته حسین شقاقی به‌تازگی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.
این‌کتاب در نتیجه ۳ سال مطالعه مولف درباره آثار مربوط به استدلال‌های ویلارد کواین درباره کل‌گرایی معنایی، عدم تعین ترجمه، یادگیری زبان و نیز رد تمایز تحلیلی_ترکیبی و نقدهای آن‌هاست. استدلال رسمی کل‌گرایی معنایی و تز طبیعی‌گرایی‌گرایی دو موضوع اصلی‌ای هستند که نویسنده کتاب، مطالب خود را براساس آن‌ها نوشته است.
کلی‌گرایی معنایی دربرگیرنده این‌ایده است که محتوای زبانی را نمی‌توان میان یک‌به‌یک جملات زبان تقسیم کرد. آموزه طبیعی‌گرایی هم هرچند معمولاً از مقدمات استدلال کل‌گرایی معنایی محسوب نمی‌شود اما جایگاه مهمی در فلسفه کواین دارد.
نیهیلیسم معنایی از مواضع پربحث و جدل هستی‌شناسی کواین است که با رویکرد انتقادی او به معرفت‌شناسی و فلسفه زبان غرب همراه است. کتاب پیش‌رو برپایه رساله دکترای حسین شقاقی در موسسه حکمت و فلسفه نوشته شده است. او در حال حاضر عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
این‌کتاب ۷ فصل اصلی با این‌عناوین دارد: «استدلال کل‌گرایی معنایی، ردایه‌ای بر نگرش اتمیستی به معنا»، «کواین در برابر سنت دکارتی؛ معرفت‌شناسی کل‌گرا و طبیعی‌شده»، «هستی‌شناسی طبیعی‌گرا»، «یادگیری زبان مادری، کل‌گرایی معنایی و حذف معنا از هستی‌شناسی»، «تز عدم تعین ترجمه و نسبت آن با کل‌گرایی معنایی کواین»، «نسبت رد تمایز "تحلیلی_ترکیبی" با کل‌گرایی و نیهیلیسم معنایی» و «اعتراضات».
فصل اول کتاب خود دو بخش اصلی با عناوین «تعریف و استدلال کل‌گرایی معنایی کواین» و «کل‌گرایی تائیدی کواین» دارد. فصل دوم هم دربرگیرنده این‌چهاربخش است: «ویژگی‌های سنت معرفت‌شناسی دکارتی»، «مبناگرایی در جستجوی پایه‌های مستحکم برای علم»، «ویژگی دوم سنت معرفت‌شناسی دکارتی؛ محوریت مسئله توجیه» و «کواین و طرد مسئله توجیه و شکاکیت دکارتی».
در سومین فصل کتاب هم مخاطب با این‌عناوین روبرو می‌شود: «جنبه هستی‌شناختی طبیعی‌گرایی کواین»، «زبان منطق جدید و لوازم هستی‌شناختی آن»، «تحول بُعد دلالت‌شناختی "التزام هستی‌شناختی" کواین» و «مسئله هویت‌های معنایی در هستی‌شناسی طبیعی‌گرا». چهارمین فصل کتاب «نیهیلیسم معنایی» هم ۳ بخش «یادگیری اشاره‌ای»، «یادگیری جملات نظری» و «مسئله معنای جملات نظری» را شامل می‌شود.
«استدلال عدم تعیین ترجمه»، «عدم تعین، اسطوره موزه و کل‌گرایی معنایی»، «تفاوت عدم تعین ترجمه و تعین ناقص نظریه» و «مقصود از فقدان "امر واقع" در ترجمه، و وجود "امر واقع" در "تعین ناقص"» هم عناوین بخش‌های فصل پنجم کتاب هستند. فصل ششم کتاب پیش‌رو دربرگیرنده ۳ بخش «تمایز تحلیلی_ترکیبی»، «آیا کواین منکر هرگونه جمله "تحلیلی" است؟» و «نفی تمایز معرفت‌شناختی تحلیلی _ ترکیبی» است.
هفتمین فصل کتاب هم ۵ بخش را با این‌عناوین شامل می‌شود: «لزوم استنتاج "کل‌گرایی معنایی" از مقدمات استدلال»، «مسئله سازگاری کل‌گرایی معنایی با اصل ترکیب‌پذیری»، «اعتراضات ناشی از قرائت معرفت‌شناختی از کل‌گرایی معنایی»، «دو اعتراض ناشی از نادیده‌گرفتن "طبیعی‌گرایی"» و «آیا تحقیق‌پذیری با سایر مقدمات کل‌گرایی معنایی سازگار است؟»
در بخشی از این‌کتاب می‌خوانیم:
پیش‌تر بیان شد که عدم تعین ترجمه همان تز کل‌گرایی معنایی یا به تعبیری نیهیلیسم معنایی است. بنابراین عدم تعین ترجمه تزی هستی‌شناختی است، چرا که دعوی اصلی آن هستی‌شناختی است. برخی فیلسوفان و منتقدان کواین به این‌نکته توجه نکرده‌اند و عدم تعین ترجمه را با یکی از نظریات دیگر وی خلط کرده‌اند: «تعین ناقص نظریه.» بنابراین، فهم بهتر «عدم تعین ترجمه» در مقایسه و بیان تفاوت‌هایش با «تعین ناقص نظریه» حاصل می‌شود.
اهمیت این‌مقایسه در این است که بعضی منتقدان کواین از عدم تعین ترجمه قرائتی معرفت‌شناختی داشته‌اند و آن را متمایز از و متفاوت با تز «تعین ناقض نظریه» نمی‌دانند. چنین قرائتی از عدم تعین ترجمه اهمیت هستی‌شناختی آن را نادیده می‌گیرد، چرا که جنبه هستی‌شناختیِ آن است که هویت‌های معنایی را از هستی‌شناسی حذف می‌کند و نیهیلیسم معنایی را نتیجه می‌دهد.
اما تز «تعین ناقص نظریه» چیست؟ در آثار مختلف کواین، روایت‌های متعددی از «تعین ناقص» ارائه شده است، ولی می‌توان با این چند جمله از گیبسون به طور کلی با دیدگاه کواین در باب «تعین ناقص» آشنا شد:...
این‌کتاب با ۲۷۱ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۳۵ هزار تومان منتشر شده است.
