سايت الف
تاريخ مدون پرستاري جهان، حاكي از آن است نخستین بار در 250 سال پيش از ميلاد آشوكا، پادشاه هندوستان بيمارستانی تأسيس کرده و افرادي در آنجا به عنوان پرستار استخدام مي شوند. از آن روزگار تاكنون كه مباحثي مانند چالش هاي پرستاران در مواجهه با پديده سالمندي مطرح است، اين شغل خطير طي تاريخ پرفراز و نشيب خود از بزنگاه هاي مختلف عبور كرده است.
كتاب تاريخ پرستاري نوشته ليزابت كريگ كه با ترجمه سليس و روان فاطمه شاداب عرضه شده است، به مقطعي از تاريخ پرستاري می پردازد كه با دوران كشمكش هاي بشري و جنگ ها مصادف شده و به رشد و تكوين پرستاری انجامیده است. چرا که انسان در كنار بلاي خانمان سوز جنگ، در تلاش بوده به تسكين آلام بشري که حاصل چنین فراز و فرودهایی بوده بپردازد. گرچه اين اثر عمدتاً به بررسي روند تكويني پرستاري و تاريخچه آن در غرب پرداخته است و عملاً اشاره اي به تاريخ و پيشرفت هاي پرستاري در ساير نقاط جهان ندارد، اما مي تواند به عنوان مأخذي براي استفاده پرستاران، پيراپزشكان و پزشكان پيرامون روند تكويني تاريخ پرستاري و همين طور، نويسندگان و مورخاني كه قصد دارند به طور عام در نوشتن تاريخ علم و به طور خاص نگارش تاريخ پرستاري ايران و ساير نقاط جهان، تلاش هايي انجام دهند، مورد استفاده قرار گيرد.
واژه پرستار (Nurse) از واژه لاتين Nutrire به معناي تغذيه كردن و Nutrix به معناي مادر شيرده يا كسي كه به نوزاد شير مي دهد، مشتق شده است. اين واژه اولين بار در قرن سيزدهم ميلادي در زبان انگليسي استفاده شد و به زناني اطلاق مي شد كه به بچه ديگران شير مي دادند. بعد از آن، اين واژه به كساني گفته مي شد كه از بيماران مراقبت مي كردند. چون اين وظايف از دير باز بر عهده زنان بود، پرستاري به عنوان نقشي عمدتاً زنانه پيشرفت كرد و پس از آن نيز پرستاري در مقام يك حرفه مجزا از پزشكي به وجود آمد.
در قرن هجدهم ميلادي، پرستاري به حرفه اي اطلاق مي شد كه زير نظر و با هدايت پزشكان انجام مي شد. در عمل بايد گفت كه با توجه به زير سيطره پزشكي قرار گرفتن شغل پرستاري، عملكرد و نقش پرستار، هيچ گاه به خوبي ارج گذاشته نشد و در دوره هايي از تاريخ، پرستاران و حرفه پرستاري كاملاً ناديده گرفته و مورد ستم و جفا واقع شده است. زماني ‹‹فلورانس نايتينگل›› يكي از معروف ترين و تأثيرگذارترين پرستاران جهان، گفته بود كه پرستاري هنر است؛ اگر هنر است، پرستار مثل هر هنرمند ديگري از جمله نقاشان و پيكر تراشان بايد با تعهد همه جانبه براي دوره هاي دشوار آمادگي داشته باشد، اما سر و كار داشتن با بوم نقاشي يا سنگ مرمر بي جان را چطور مي توان با مراقبت از بدن هاي زنده اي كه معبدي براي روح خداوندي هستند، مقايسه كرد؟
او همواره گفته بود كه پرستاري يكي از هنرهاي ظريف است و ظريف ترين آن ها. از اين حيث بايد گفت كه به زعم ليزابت كريگ، نويسنده كتاب تاريخ پرستاري، تاريخچه پرستاري داستاني طولاني، رنگارنگ و معمولاً سرشار از احساسات مهيج است. پرستاري به شكلي كه امروزه آن را مي شناسيم، حرفه اي براي افراد آموزش ديده و مستقل از پزشكان در قرن نوزدهم ميلادي شكل رسمي به خود گرفت و سرانجام با تلاش هاي مستمر فلورانس نايتينگل، اين حرفه به رسميت شناخته شد، اما نقش مراقبت از بيماران، افراد زخمي، فقرا، بينوايان و در راه ماندگان بيچاره، همواره بخشي از زندگي انساني از زمان پيدايش جوامع انساني اوليه بوده است.
پيرامون مراقبت هاي پزشكي در جوامع انساني ابتدايي، اطلاعات ناچيزي در دست است؛ انسان هاي اوليه شايد با مشاهده روش هاي مراقبت جانوران از زخم هاي شان چيزهايي آموخته باشند. به تدريج، هنگامي كه انسان ها تلاش كردند براي پديده هاي طبيعي اطرافشان از قبيل بيماري ها توضيحي بيابند، اعتقاد به موضوع هاي فراطبيعي پيدا شد. ارواح طيبه و خبيثه، خرافه پرستي و هر آنچه بشر نتوانست پيرامون دلايل بيماري خود بيابد، آن را به ماوراء الطبيعه سپرد و درمان هاي خاصي مانند عمل ترفين يا سوراخ كردن جمجمه به منظور خارج كردن ارواح خبيثه، بخش مهمي از درمان بيماري ها و دفع شياطين و اجنه شد.
با پيچيده تر شدن آيين و رسوم روحاني، اعضاي خاصي از جامعه مسئول تعبير و انجام دادن اين آيين ها و باورها شدند. زنان و مردان درمانگر، كاهنان پزشك و شمن ها شفادهندگان اصلي اين گروه شدند. زنان معمولاً مسئول آماده سازي و اجراي اين روش هاي درماني از جمله آماده سازي داروهاي گياهي و مراقبت از زخم ها بودند. با پيشرفت تمدن هاي انساني، به خصوص در خاورميانه كنوني، نهادهاي اجتماعي مانند دولت و دين پديد آمدند و قوانين حقوقي، قضايي و مراقبت هاي بهداشتي پيرامون آن شكل گرفتند.
در مصر، سلسله مراتب پيچيده اي از شفادهندگان و نظام مراقبت هاي بهداشتي و جراحي پديد آمد. در ساير تمدن هاي باستاني مانند: ايران، بين النهرين، فلسطين، هندوستان و چين نيز نظام هاي بهداشتي توسعه يافته اي عمدتاً بر پايه دين، جادو و حتي خرافه پرستي تشكيل شدند.
كتاب تاريخ پرستاري كه در مجموعه ارزنده تاريخ جهان نشر ققنوس منتشر شده است، مي كوشد چشم اندازي گسترده و ژرف از سير تاريخ اين علم عرضه كند. در همان ابتداي كتاب، بررسي رويدادهاي مهم در تاريخ پرستاري با بهره گيري از يك گراف تاريخي جلب توجه مي كند كه خوانندگان را در يك نگاه با پيشرفت هاي شگرف و پرفراز و نشيب اين علم آشنا مي كند. علمي كه تقريباً پا به پاي تنش ها و جنگ هاي بشري پيش رفته و كوشيده مرهمي بر زخم هاي جسمي و رواني او باشد.
نويسنده در فصل نخست كتاب خود كوشيده به نقش و رسالت دين به خصوص بر اساس تعاليم مسيحيت، روايتگر تاريخ پرستاري با بهره گير از آموزه هاي مذهبي باشد. آموزه هايي كه به انسان به عنوان فردي كه نيازمند توجه و زنده ماندن براي ادامه استمرار تاريخ بشريت است، نگاه مي كند و هر انسان و حتي موجود زنده اي را مستحق زنده ماندن و زندگي كردن مي داند.
در فصل دوم با عنوان ‹‹انقلاب نايتينگل››، محيط در حال دگرگوني پرستاري را در قالب علمي كردن آن توسط فلورانس نايتينگل مورد بحث و بررسي قرار گرفته است، انقلابي كه باعث علمي و قابل آموزش شدن حرفه پرستاري شد. ‹‹حرفه معمولاً به شغلي تمام وقت اطلاق مي شود كه به آموزش هاي عالي و تجربه، مجموعه اي از ضوابط يا يك شيوه رفتاري خاص، مسئوليت پذيري و سطح مشخصي از كنترل بر نحوه ارائه خدمت نياز داشته باشد.››.
با اين تعريف، فصل سوم كتاب با عنوان ‹‹پرستاري حرفه مي شود››، به بررسي مباحثي ذيل مي پردازد: تكامل آموزش پرستاري، اولين پرستاران آموزش ديده آمريكا، پرستارها سازماندهي مي شوند، ثبت نام و پروانه كار، تخصصي شدن پرستاري، پرستاران ماما، پرستار بهداشت عمومي، ليليان ولد و مجتمع خيابان هِنري، پرستاري جراحي و بي هوشي و پرستاران در طليعه قرن بيستم.
در ادامه و فصل ‹‹پرستاران در عرصه جنگ››، به اين نكته اشاره داشته باشد كه بسياري از مهم ترين پيشرفت هايي كه در زمينه طب و پرستاري حاصل شد، نتيجه تجربه هاي دوران جنگ بود. در اين فصل به تجارب به دست آمده توسط علم پرستاري در جريان جنگ هاي داخلي آمريكا، كميسون بهداشت ايالات متحده، دو جنگ جهاني، رَسته پرستاري نظامي ايالات متحده، جنگ كره، جنگ ويتنام و چشم اندازهاي آن در قرن بيست و يكم پرداخته شده است.
‹‹پرستاري در قرن بيستم›› هم عنوان فصل پنجم كتاب است كه به تغييرات عمده در دانش و فن آوري چون: پرستاري مراقبت هاي پيشرفته و موارد مرتبط با آن پرداخته و بالأخره نويسنده كوشيده است در فصل پاياني كتاب، چالش هاي آتي علم پرستاري را مدنظر قرار دهد.
