کتاب ماه
کار دشوار گاهان‌پژوهی و اوستاشناسیِ دانشگاهی، از سدة شانزدهم میلادی با رویکرد پاره‌ای از اروپاییانِ پژوهشگر به فرهنگ باستانی و کیش کهن ایرانیان آغاز شد و به ویژه از سدة هیجدهم بدین‌سو
با کوشش دانشوران غربی و ـ به پیروی از آنان ـ شماری از پژوهندگان ایرانی (از سدة بیستم بدین‌سو) گسترش و ژرفای بیشتری یافت.
هانس رایشِلت دانشمند آلمانی، کتابِ کنونی را که مجموعة آموزشی بسیار سزاواری است، در سال 1911 میلادی به زبان انگلیسی منتشر کرد. از او دو کتاب علمیِ معتبر دیگر نیز در دست است که به یکی از آن‌ها با علامت اختصاریِ AE ، در دفتر حاضر ارجاعات فراوان داده شده است و در واقع می‌توان گفت که این کار، گزینه و ساده‌تر کردة آن پژوهش ارجمند است.
ترتیب یادداشت‌ها و روشنگری‌های پژوهنده در این گزارش، با آنچه او بر پایة آسانی و دشواری متن‌ها در نظر داشته یکسان نیست و گزارشگر متن‌های گاهانی را بر بنیاد کهن‌تر بودنشان، پیشتر از گزیده‌های اوستای نو جای داده است تا خواننده فرآیندِ دگردیسی فرهنگی در این یادمان‌هایِ کهن را پیش چشم داشته باشد. این جابه‌جایی همانا با خواست مؤلف ناهمخوانی ندارد و خواننده می‌تواند متن‌ها و یادداشت‌های آن‌ها را با همان پی‌آیی که در بخش «دین دبیره و آوانوشت‌ها» آمده بخواند.
بخش «دین دبیره و آوانوشت»، تصویری است بی‌هیچ دیگرگونی از آنچه در متن انگلیسی کتاب آمده؛ اما بخش «گزارش فارسیِ متن‌ها» را که در اصل کتاب، همتایی به زبان انگلیسی ندارد، مترجم بر کتاب افزوده است تا خواننده بتواند با خواندن و بررسیدن آن در کنار و همراه پژوهش و جستار ژرف مؤلف، تصویر روشن‌تری از ساختار فکری و فرهنگی و درون‌مایة متن‌ها را نیز در چشم‌انداز خود ببیند.
در بخش «واژه‌نامه»، به دلیل ستونی بودن صفحه‌بندی و نیز سرشت درهم‌آمیخته خط نگاریِ فارسی و لاتین، ناگزیر برخی از هنجارهای نگارشی دیگر بخش‌ها و نیز کاربردِ هموارة کوته‌نوشت‌ها برهم خورده است که شاید به چشم خواننده تیزبین، گونه‌ای نایکدستی بنماید. همچنین در آوانویسی واژه‌های اوستایی و سنسکریت، گاه به سبب نارسایی نرم‌افزاری، نشانه‌هایی که باید در زیر حرف‌ها بیاید، ناگزیر در کنار و در سوی راستِ آن‌ها آمده است.
متن‌های آورده شده در این پژوهش، بر پایة درونمایههای آن‌ها گروه‌بندی شده و در هر گروه متن‌های آسان‌تر، پیشتر آمده‌اند. همة متن‌ها ـ بجز هَذُخْتْنَسْک و نیرنگستان‌برابر با ویرایش گِلْدْنِر است.
«یادداشت‌ها و روشنگری‌ها» نیز بر این پایه طرح‌ریزی شده که خواننده را تا جایی که متن‌ها به درستی دریابد، با آن‌ها آشنا کند و راه و رسم گزارش آن‌ها را بدو بیاموزد. بنابراین، نه‌تنها خواننده را به رویکرد به همة ویژگی‌های زبان و از همه برتر ساختار جمله فرا می‌خواند، بلکه او را به گستره تمام پرسش‌های تاریخ تمدن و دین -که برای دریافت کامل متن‌ها اهمیت دارد- رهنمون می‌شود.
پژوهشگر در فرایند این پژوهش، بارها یادداشت‌ها و روشنگری‌هایش را به اثر نخستین خود، Awestisches Elementarbuch (کتاب پایة اوستاپژوهی) ارجاع داده است تا خواننده بتواند آگاهی بیشتری در هر زمینه به دست آورد.
پژوهش‌های زبان‌شناختی که جستارهای این دفتر بر پایة آن‌ها جای دارد، کتاب‌های معروف بارتولومه (Bartholomae) ، گِیْگِر (Geiger) ، گِلْدْنِر (Geldner) ، هوبشمان (HIbschmann) ، جَکْسُن (Jackson) و یوسْتی (Justi) و دیگران است که در زمینة درونمایههای وابسته به تاریخ تمدن و دین، از سرچشمه‌های ارجمندند و به گونه‌ای بنیادین از آن‌ها بهره‌برداری شده است.
