چهره دو خواهر 1396/2/7

نگاهی به رمان «خانواده‌ای محترم» نوشته ایزابلا بوسی فدریگوتی 

روزنامه ایران

الف- کلارا؛ تجلی عینی تسلیم در برابر سنت و عامل تثبیت آن:«کلارا» درون‌گرا و «ویرجینیا» برونگرا دو خواهرند که حالا دوره کهنسالی را می‌گذرانند. در این داستان تسلیم یا عصیان در برابر سنت و رسوم، در قالب فردیت این دو خواهر بازنمایی می‌شود. روایت کلارا از زبان دوم شخص و روایت ویرجینیا از نگاه اول شخص است. پدرشان مردی است مذهبی و هوادار اصول اخلاقی. مادر، پیش از ازدواج بسیار شاد بود، ولی به دلیل «عدم بروز احساسات، که یکی از اصول خانواده‌های محترم است»، به رغم حفظ مهربانی، زنی وحشت‌زده و و سواسی شده است. در اولین بخشهای روایت ما می‌فهمیم که ازدواج پدر و مادر بنا بر مصلحت خانواده‌ها صورت گرفته است: مصلحتی که معیار آن ظاهراً اصول اخلاقی است، ولی آن اصول اخلاقی بیش از هر چیز به اصل و نسب، میزان ثروت و مایملک خانواده‌ها وابسته است و این ازدواج در واقع حلقه‌ای است که به واسطه آن سران دو خانواده در «مجموعه‌ای از منافع مادی با هم شریک می‌شوند.» از این رو اینجا عشق و احساسات عاشقانه نقشی ندارند و از نظر خانواده‌های محترم این «امور متعلق به عامه» است. پدر و مادر همیشه اختلاف دارند، اما جر و بحث‌شان پنهانی است، زیرا «بلند صحبت کردن و خشمگین شدن دون شان یک خانواده محترم است». پدر و مادر بدون توجه به سلیقه دخترها لباسهایی یکسان به آنها می‌پوشانند و تعالیمی یکسان را به آنها تحمیل می‌کنند. «زیرا رمز بقای سنت، که خارج از اراده انسانها است و فقط به وسیله آنها تشدید می‌شود، در همسانی و یکسانی و این همانی مردم هر دوره معنا پیدا می‌کند.» کلارا که طراحی را دوست دارد از این نیروی ناپیدا تبعیت می‌کند و ویرجینیا که به رقص علاقه دارد، به آن بی‌اعتناست. در جنگ جهانی اول پدر به جبهه می‌رود و مادر و دخترها به دهکده‌ای نقل مکان می‌کنند. کلارا به سبب محافظه‌کاری، ویرجینیا را بسیار بی‌پروا می‌داند. از نظر او نه تنها به این دلیل که ویرجینیا به راحتی با پسرها بگو و بخند می‌کند، بلکه حتی به علت «پریشان کردن موها و ریختن‌شان روی شانه‌ها (به جای بافتن آنها) حرمت خانواده را زیر سوال می‌برد.» کلارا یک بار کنار دریاچه ویرجینیا را می‌بیند که با خونسردی دارد در حضور یک سرباز لباس شنایش را عوض می‌کند. از دیدن این صحنه آشفته می‌شود و به خانه بازمی‌گردد ولی به کسی چیزی نمی‌گوید. دفتر یادداشت‌های او را می‌خواند. در دفترچه اسم چند پسر را می‌بیند، اما درباره صحنه کنار دریا چیزی پیدا نمی‌کند. جنگ با استقلال ایتالیا به پایان می‌رسد و آنها به خانه‌شان برمی‌گردند. با وجود تغییر بسیاری از معیارهای زندگی، خانواده آنها سنت‌های کهن را همچنان حفظ می‌کند. چندی پس از جنگ، ویرجینیا با مردی به نام «جورجو» ازدواج می‌کند و با او به ونیز می‌رود. کلارا نیز با مرد بسیار خوش‌قیافه‌ای به اسم «ل» آشنا می‌شود. کلارا در رابطه با او به خاطر رعایت رسوم، به خود می‌قبولاند (احساس خود را سرکوب می‌کند) که نسبت به مسائل جنسی و عشق چشم و گوش بسته بماند. به همین علت ترجیح می‌دهد فقط به حرفهای مرد گوش دهد. در این موقعیت ویرجینیا با پسر کوچکش به خانه پدر می‌آید. معلوم می‌شود که می‌خواهد طلاق بگیرد. «ل» بالاخره به کلارا پیشنهاد ازدواج می‌دهد و رسماً به خواستگاری‌اش می‌آید. خانواده به دلیل «اصل و نسب و ثروتش»، قبول می‌کند. کلارا با لباس عروسی در کلیسا حاضر می‌شود ولی داماد نمی‌آید. روز بعد، کلارا از یادداشت «ل» می‌فهمد که «او نتوانسته خود را برای حضور در جشن راضی کند»، ویرجینیا دوباره حامله می‌شود و چندی بعد دوباره «ل» پیدایش می‌شود. به کلارا پیشنهاد می‌کند مخفیانه در شهر دیگری با یکدیگر ازدواج کنند، ولی کلارا به رغم علاقه به او به خود می‌قبولاند و خواسته‌اش را زیر پا می‌گذارد تا به آداب و رسوم خیانت نکند. کلارا هیچگاه «ل» را فراموش نمی‌کند. بعدها با نگاه کردن به عکسش، حس می‌کند عاشقش بوده است و افسوس می‌خورد که نتوانسته از همجواری با او لذت ببرد.