روزنامه شرق
ما تقریباً تمام اطلاعاتمان را از کتاب ها یاد مى گیریم، اما کمتر کتابى وجود دارد که به ما بیاموزد که خود کتاب چطور منتشر مى شود. به نظر ماجراى غریبى مى آید، اما دقیقاً به همین صورت است که آمد. براى پدید آمدن یکى از مهمترین فعالیت هاى فرهنگى موجود، تقریباً هیچ دستورالعمل خاصى وجود ندارد و اگر کسى بخواهد کار نشر را پیشه اش کند، تقریباً به غیر از شیوه سنتى شاگردى کردن نزد یک ناشر پیشکسوت، کمتر راهى براى یاد گرفتن این فعالیت بزرگ فرهنگى مى یابد؛ چرا که کتاب هاى معتبر آموزشى در عرصه نشر، به تعداد انگشتان یک دست هم نمى رسد. «گام هاى اصلى در نشر کتاب» نوشته عبدالحسین آذرنگ یکى از این کتاب هاى محدود است. این کتاب خصوصیاتى دارد که سبب مى شود بتواند یکى از کتاب هاى کاربردى در این زمینه باشد. اولین و مهمترین خصوصیت کتاب را باید در کاربردى بودن آن دانست. آذرنگ در کتاب تقریباً کم حجمش، اطلاعات را به گونه اى ارائه کرده است که با واقعیت هاى نشر ایران همخوان است. او برخلاف بسیارى از کتاب هاى آموزشى -فرهنگى که نگاهى آرمانى به پدیده ها دارند، موضوع را به صورت ملموس و کاربردى مورد بحث قرار داده است. از طرفى او به اطلاعات و آمار روز، هر چند به صورت غیرملموس پرداخته و همین سبب شده است که کتاب «گام هاى اصلى در نشر کتاب» کتابى عملگرایانه محسوب شود. فکر مى کنم با ارائه یک مثال، موضوع روشن تر شود. عبدالحسین آذرنگ، ناشران را به چهار دسته تقسیم کرده است؛ ناشران کوچک، متوسط، بزرگ و فرا مرزى. البته چنان که خود مى نویسد به غیر از این تقسیم بندى چهارگانه، مى توان مدل هاى دیگرى را نیز یافت، اما به هر حال حجم محدود کتاب اجازه نداده است که مولف به مدل هاى بیشترى بپردازد. اما به نظر مى رسد که پرداختن به همین چهار مدل، خود مى تواند راه را براى شناخت مدل هاى دیگرى باز کند که هرچند به طور محدود فعالیت دارند، اما به هر حال بخش کوچکى از نشر ما هستند. مولف از مدل ناشران کوچک شروع مى کند؛ چرا که به درستى اعتقاد دارد بخش مهمى از ناشران ما از این دست شمرده مى شوند. او بر این گمان است که مسائلى از جمله پرداخت یارانه به ناشران سبب شده که در طول چند سال اخیر، بخش بزرگى از ناشران کوچک، شروع به کار کنند. عبدالحسین آذرنگ به نقد این دسته از ناشران نمى پردازد. او چگونگى کار آنها را به خوبى شرح مى دهد و خصوصیاتش را برمى شمرد. آوردن توضیحاتى در مورد ناشران متوسط، بزرگ و فرا مرزى نیز با توجه به شرایط و مقتضیات ناشران داخلى نوشته شده است. دومین خصوصیت قابل ذکر کتاب را باید در نظم و شیوه تنظیم مناسب و درست آن دانست. مولف در گام یکم به ارائه شناختى کاربردى از مسئله نشر پرداخته که مى تواند نمایى عمومى از این صنعت فرهنگ ساز را پیش روى مخاطب بگشاید. در گام دوم او مخاطب را با شیوه هاى مختلف نشر آشنا مى کند و او را در این جهت راهنمایى مى کند که کدام شیوه را براى کارش برگزیند. گام سوم کتاب، به مسائل فنى- فرهنگى نشر مربوط مى شود؛ این که کتاب چگونه ویرایش، جزءبندى و مقابله شود. یکى از نکات درخور توجه این فصل، آموزش ساده و کاربردى عبدالحسین آذرنگ است در مورد ویرایش هاى محتوایى، فنى و ادبى که متاسفانه بسیارى از ناشران ما شناخت درستى از آن ندارند. در گام چهارم مولف به مسائل مربوط به چاپ پرداخته است. طراحى کتاب، حروف نگارى، صفحه آرایى، طرح جلد، چاپ و لیتوگرافى از جمله مباحثى است که در این فصل مورد بحث قرار مى گیرد. در گام پنجم، به مراحل پس از تولید پرداخته مى شود که در کشور اغلب با اغماض همراه است. متاسفانه سیستم توزیع و پخش کتاب، یکى از معضلات نشر کتاب در ایران است. مولف در این کتاب به خوبى این مرحله را نیز به تصویر کشیده است. در قسمت پایانى کتاب نکاتى در مورد قراردادهاى نشر، سفارشنامه هاى مربوط به آن، محاسبه هزینه و مسائلى از این دست، با ارائه نمونه هاى عملى آن آمده است. دو نکته را نمى توان در مورد کتاب «گام هاى اصلى در نشر کتاب» نادیده گرفت. اول نثر و شیوه شیواى آن است که خواندنش را آسان مى کند و دیگر این که خاص بودن موضوع سبب نمى شود تا مخاطب عام نتواند با آن ارتباط برقرار کند. به نظر مى رسد تمام افرادى که به هر نوع با کتاب در ارتباطند، بتوانند از جمله مخاطبان این کتاب به حساب بیایند.
