نگاهی به کتاب عصر فئودالیسم 1396/2/7

دوران فئودالیته از چه زمانی آغاز شد؟ و مشخصات این دوره تاریخی چیست؟ اخیراً از سری مجموعه تاریخ جهان کتابی منتشر شده است که نویسنده آن تیموتی لوی بیل با زبان ساده، روایتگر شروع عصر زمین‌داری است و سعی می‌کند به پرسش فوق، پاسخی درخور دهد. ناشر ایرانی کتاب که حتی کپی رایت آن را خریده و با ترجمه روان و ساده مهدی حقیقت خواه آن را به بازار نشر عرضه کرده است. انتشارات ققنوس است که در واقع پیش از آن 29 مجلد دیگر از این مجموعه را منتشر کرده است. در نگاهی به اکثر کتاب‌های این مجموعه‌ درمی‌یابیم که خواننده بامطالعه هر کدام از این کتاب‌ها به طور مستقل می‌تواند از رویدادها و اتفاقات رخ داده در مقاطع مختلف تاریخی جهان به خوبی و در حد لازم آگاهی یابد. کتاب عصر فئودالیسم بستر مناسبی را برای خواننده مهیا می‌کند تا او بتواند سفری تاریخی را آغاز کند. سفری به گذشته‌های دور و تاریک قرون وسطی که نویسنده مدعی آن است اساس و پایه شکل‌گیری فئودالیسم از آنجا آغاز شده است. به راستی به چه کسانی فئودال می‌گفتند و اساس و پایه این نظام اقتصادی به چه مبنایی شکل گرفت؟ خواننده کتاب می‌تواند پاسخ خود را در لابلای سطور صفحات این کتاب به راحتی پیدا کند، اما نکته قابل توجه در این است که تحلیل و تجزیه علمی موارد مطرح شده در این کتاب، هر کدام نیاز به ورود به مباحث جدی‌تری دارد،‌که این کار توسط نویسنده در پایان کتاب با معرفی منابع برای مطالعه بیشتر، صورت گرفته است و در واقع کتاب عصر فئودالیسم را به مدخلی برای خواننده آگاه و جویای دانش تبدیل کرده است. 

فئودالیسم در واقع‌ تمدنی است که اساس آن رانظام ارباب – عینی تشکیل می‌دهد. نویسنده کتاب اساس شکل‌گیری آن را سوگندی می‌داند بهنام سوگند فئودالی هر چند باید خشنود باشیم که هیچ گاه این تمدن در هیچ جای جهان به شکل سابق تکرار نشد، پیمان به سوگندی که جوهره نظام فئودالیسم را تشکیل می‌داد عبارت بود از یک سوگند نامه‌ای که بین اربابان (لردها) و واسال‌ها (خدمتگزاران) منعقد می‌شد و واسال موظف به ادای دین بر آن سوگند بود. واسال، شوالیه بخت برگشته‌ای بود که محور این سوگند را تعهد خویش و وفاداری نظامی به بالادستی‌هایش که همان اربابان بود، می‌دانست. 

نکته جالب‌تر این بود همگی این اتفاقات در مناطقی از اروپای آن زمان رخ داده که امروزه آنجا را انگلیس، فرانسه، بلژیک، لواکزامبورگ، هلند، آلمان، اتریش و ایتالیا می‌نامیم. 

نویسنده‌کتاب از حساسیت خواننده به خوبی آگاه است چرا که با توضیح واژه‌های رایج آن زمان، او را از سردرگمی بیرون می‌آورد و معنای کلمه فئودالیته را توضیح می‌دهد. معنای واژه‌هایی مانند تیول؛ (FEE) فئودوم (FCUDUM) ، فیف (FIEF)، لرد، کنت، دوک و… مطمئنا این توضیحات خواننده نوجوان این مجموعه را ترغیب به دانستن بیشتر در هر کدام از زمینه ها می‌کند چرا که با نوعی آگاهی از هر رویدادی، مانند تشکیل نظام فئودالیسم، بلافاصله با پیامدهای بعدی آن پدیده آشنا می‌شود. 

نکته‌ای که شاید اشاره به آن خالی از لطف نباشد این است که وضعیت رقت بار کشاورزان در کشورهای اروپایی قرن 18 متفاوت بود. مثلا در انگلیس دهقانان اکثراً بی‌زمین بودند. بعضی از آنها کارگر کشاورزی مزارع شده بودند اما در فرانسه کشاورزان مزارع شده بودند خود را که زمین آن متعلق به ارباب بود کشت می‌کردند و در مورد همه تعهدات قانون فئودالی خود ادای دین می‌کردند. 

البته نویسنده ، کتاب عصر فئودالیسم همان طور که بیشتر اشاره شد وقت آن را نداشته است که در کتاب خود به یک تجزیه و تحلیل علمی دست بزند و صرفاً راوی اتفاقات رخ داده در آن دوران شده است. 

هرچند همین مقدار، آنقدر جذاب  و خواندنی است که اثرات و تأثیرات به جای مانده از فئودالیسم را تا قرن بیستم توضیح می‌دهد.