تهران امروز
تاریخ شفاهی یکی از مهم ترین عناصر برسازنده تشخیص و شناسایی فرهنگ درونی و بیرونی مصاحبه شونده است. زیرا که اساس تاریخ شفاهی مبتنی بر مصاحبه و ایجاد کنجکاوی برای یافتن زوایای پنهان یک شخصیت است و عمدتا در صورت اشراف مصاحبه کننده بر خصوصیات شخصیتی مصاحبه شونده و نیز آثار او و یا دیدگاهش در حیطه جهان بینی و نیز شناخت اجتماعی، می تواند راهگشای شناخت طیف وسیعی از حوزه های فکری پیرامون شخص مصاحبه شونده باشد. فرهنگ درونی مصاحبه شونده اعم از نگاه او به کائنات و نیز جایگاه انسانی‌اش در پیش برد پروژه فکری ای که مستمسک مصاحبه می شود، و نیز حواشی اطراف محیط زیستی‌اش به لحاظ آرک تایپ های اجتماعی و سیاسی و اعتقادی مهم ترین کشفی است که نصیب خواننده می شود و از این رو یکی از جذاب ترین و در عین حال موثرترین شکل های مطالعاتی شناخته می شود.
کتاب شریدر به روایت شریدر مصاحبه ای طولانی با این فیلمنامه نویس برجسته دهه هفتاد میلادی است که فارغ از همه آثارش دو فیلمنامه سترگ و فرهنگ ساز در حیطه سینما در ذهن هر سینما دوستی به یادگار گذاشته است. یکی «راننده تاکسی» و دیگری «گاو خشمگین »هر دو اثر اسکورسیزی. نقطه بسیار مهم کتاب تمرکز بر مقوله الهیات در سینماست. از آنجا که شریدر در خانواده ای مذهبی به دنیا آمده و بنا بوده کشیش شود و در چنین مدرسه ای درس خوانده و بعد از طریق روزنامه‌نگاری وارد عرصه نوشتن شده درونیات او و جهان بینی‌اش بسیار به آنچه در سینمای معنوی امروز دنبالش می گردند رنگ می دهد. شریدر کتابی نیز در این زمینه دارد به نام « سبک استعلایی در سینما » که در ایران ترجمه و منتشر شده. نگاه شریدر در باب حضور معنویت در سینما در این کتاب به طرز مفصلی تشریح می شود و نگاه به شدت جالب و قابل تاملی در این راستا به مخاطبش عرضه می کند. نگاهی که می تواند نظرگاه سینمای معناگرا در کشورمان را دچار چالش جدی کند. به گمانم مهم ترین عنصر این کتاب همین معنا باشد.
چنان که از بیوگرافی شریدر که آغار می کنیم و بعد به پروژه فکری او می رسیم او را جزء معدود فیلمنامه نویسان صاحب دیدگاه در فضای الهیات می یابیم. دیگاهی که در کشور ما گاهی به غلط از نویسندگان کشورهای دیگر در قضاوت هایمان دریغ شده. حال آنکه به نظر می رسد برای آنها این معنا جدی ترین دلیل نگارش فیلمنامه است. گویی فیلمنامه نویس با ایجاد چنین گزاره هایی ابتدا دنیای خودش و بعد دنیای سینمای اندیشمندانه را وارد عرصه ای چالش برانگیز می کند.
این، البته به دلیل ماهیت نظام فکری فلسفی کسی چون شریدر و جهان پیرامونش قابلیت اثبات و نفی دارد.یعنی الهیات در این مرحله به وادی پوزیتیویسم کشیده می شود و به شکلی آزمایشگاهی در دستگاه های فکری متفاوت مورد تحلیل قرار می گیرد. به همین جهت وقتی این کتاب را مطالعه می کنیم، صرفا ً یک تشریح ساده از دنیای ذهنی شریدر پیش رویمان نیست، بلکه نهایت استفاده از پتانسیل های یک گفت‌وگو در تاریخ شفاهی مورد انجام قرار گرفته است و خواننده بیش از آنکه به دنیای شخصی زیست شریدر نزدیک شود ف به دنیای ذهن و زبان او نزدیک می شود و می تواند به عنوان نشانه ای از ارجمندی اتفاق فلسفی در سینمای معاصر به چنین کتابی رجوع کند.
اگر چه در همین راستا کتاب هایی در باره کیشلوفسکی، پولانسکی، برگمان، وودی آلن، برتولوچی، فلینی، پازولینی، تارانتینو و بسیاری دیگر نیز موجود است، اما به گمانم این کتاب از منظر یاد شده و در مرحله ای که سینمای معناگرا به شدت دچار پرسش های گوناگون است، کتابی راه گشاست. ضمن اینکه مضاف الیه معناگرا برای سینما واژه ای چندان قابل هضم و چندان پرمایه به نظر نمی رسد، این کتاب توانایی ایجاد خط و رسمی بر این اتفاق را داراست و ترجمه خوب کتاب هم بسیار به مدد این برگزاری آمده است.
جدای از این مهم، کتاب حاضر برای یک فیلمنامه نویس حرفه ای و یا یک علاقمند به این حرفه می تواند نقشه های پیچیده ذهنی را به درستی ترسیم کند و سختی کار را بسیار بنماید و از این رهگذار کار فیلمنامه نویس را در تعاطی‌اش با فلسفیدن و جهان بینی خویش را عرضه کردن سخت و البته دلپذیر بنماید. کتاب توسط انتشارات ققنوس در اختیار قرار گرفته است.
