خبرگزاری مهر
در نشست نقد و بررسی کتاب "تجدد آمرانه" دکتر تورج اتابکی به مسئله مدرنیته در گستره ای جهانی اشاره کرد و گفت: من با این نگاه که تجدد را اروپایی می‌د‌اند مخالفم و معتقدم که تجدد در فاصله‌های زمانی گوناگون در نقاط مختلف جهان شکل گرفته است و از این رو تجدد یک پروژه جهانی است.
به گزارش خبرنگار مهر، عصر دیروز در نشست ماهیانه نشر ققنوس در مورد کتاب «تجدد آمرانه» که با حضور نویسنده و منتقدان برگزار شد، نویسنده کتاب، دکتر تورج اتابکی، استاد تاریخ اجتماعی ایران و محقق ارشد انستیتو بین المللی تاریخ اجتماعی به مسئله مدرنیته در گستره ای جهانی اشاره کرد و گفت: من با این نگاه که تجدد را اروپایی می داند مخالفم و معتقدم که تجدد در فاصله های زمانی گوناگون در نقاط مختلف جهان شکل گرفته است و از این رو تجدد یک پروژه جهانی است.
دکتر اتابکی در ابتدا به شکل گیری کتاب اشاره کرد و گفت: پروژه نگاهی به تجدد به ایران از حدود 15 سال قبل در ایران شروع شد و ما در این زمینه همواره راهی هموار یعنی تاریخ سیاسی را پیموده ایم یعنی به موضوع تجدد از بالا و از منظر قدرت نگریسته ایم و هیچ گاه به واکنش جمهور مردم، یعنی تاریخ اجتماعی به پروژه تجدد نگاه نکرده ایم، از این رو جلد اول این کتاب به بررسی تجدد از بالا می پردازد اما در مجلد بعدی به تاریخ اجتماعی تجدد توجه می کنیم .در این تحقیق به تاریخ ترکیه و گسترش تجدد در میان آن کشور پرداخته ایم و با مقایسه دو کشور سعی کردیم مسائل را روشن کنیم.
نویسنده کتاب «ایران و جنگ جهانی اول» در ادامه گفت: من با بسیاری از کارهای صورت گرفته که در دهه اخیر در این باره صورت گرفته موافق نیستم و به نظر من مدرنیته یک پروژه اروپایی نیست بلکه یک فرایند جهانی است که از سال 1500 میلادی به این طرف در بسیاری از گوشه‌های جهان شکل گرفته است و این نگاه که آن را اروپایی بخوانیم تحت تاثیر ماکس وبر است که در نگاه اروپامحورش، غرب را زایشگاه مدرنیته می دانست و معتقد بود که اروپاست که سرنوشت مدرنیته را رقم می‌زند.
دکتر اتابکی پیامد این نگاه را گونه ای تاریخ گرایی(historicism) خواند و گفت: در این نگاه تاریخ گرایانه دوره های محتوم تاریخی برای تمام جوامع انسانی تعیین می شود و بر اساس این نگاه همه جوامع انسانی در اتاقهای انتظار نشسته اند تا الگوی مدرنیته اروپایی را تجربه کنند و این یعنی که تجدد را به اروپا محدود کنیم و همسنگی این پروژه را در دیگر جاها مثل هند، چین، ایران صفوی و ..نبینیم.
سپس سخنران دیگر این نشست دکتر کسرایی دکترای علوم سیاسی و استاد دانشگاه امام خمینی به نقد کتاب پرداخت و گفت: کتاب بیشتر از زاویه دید تاریخی به مسئله تجدد نگریسته و به مسائل معرفت شناسانه، انسان شناسانه و فلسفی کمتر توجه کرده است. از این رو در کتاب تمایز دقیقی میان مدرنیسم به مثابه وجه اقتصادی، سیاسی تجدد و مدرنیته به مثابه وجه فکری، فلسفی و انسان شناسانه عصر مدرن وجود ندارد. از این گذشته مقالات کتاب نظم منطقی خاصی ندارند.
نویسنده «چالش سنت و تجدد در ایران» در بخش دیگری از سخنانش نگاه کتاب را گذشته گرایانه خواند و گفت بهتر بود کتاب به این بحث می پرداخت که چرا تجربه آتاتورک در ترکیه پیروز بود در حالی که تجدد رضاخان به ثمر ننشست. وی در پایان حکومت رضاخان را از گونه دولت مطلقه دانست.
دکتر اتابکی نیز در پاسخ به این منتقد گفت: از دید دوره بندی تاریخ همواره نقاط گوناگونی را می توان به عنوان نقطه شروع انتخاب کرد و من سال 1504 میلادی یعنی به پادشاهی رسیدن شاه اسماعیل و مشخص شدن مرز سیاسی ایران را انتخاب کردم، چرا که دقیقا همزمان با این تاریخ جنبشهای ضد کاتولیک در اروپا با تکوین دولت-ملتها همراه می شود.
وی در باره تجربه ترکیه نیز گفت: در جلد دوم کتاب که به زودی ترجمه و منتشر می شود به زمینه های مقاومت در ترکیه اشاره کرده ام و نشان داده ام که اتحادیه های کارگری، و جنبش های مخالف مذهب ستیزی در ترکیه حتی تا زمان آتاتورک فعال بود. وی بر خلاف مفهوم حکومت مطلقه سلطنت رضاخان را استبدادی دانست.
