سویه‌هایی از اندیشه سیاسی یک روانشناس:«لاکان و امر سیاسی» منتشر شد 1396/2/7

فرهیختگان: بزرگان روانشناسی -که هر کدام به نوعی وارث پدر روانشناسی جدید یعنی زیگموند فروید هستند- در طرح مبانی نظری و اندیشه‌های خویش سراغ اصول و مبانی‌ای می‌روند که در دیگر حوزه‌های معرفتی قابل تفسیر و تامل هستند.

 یکی از این بزرگان ژاک امیل لاکان، روانشناس برجسته قرن بیستم است. اندیشه‌های وی مشخصا در عرصه معرفت سیاسی و فلسفه سیاسی مورد تحلیل و تاویل قرار گرفته است. در همین راستا کتاب «لاکان و امر سیاسی» که اخیرا از سوی انتشارات ققنوس در دسترس مخاطبان فارسی‌زبان قرار گرفته است، سویه‌های جدیدی از اندیشه‌های سیاسی آرای این روانشناس بزرگ قرن بیستم را برمی‌رسد.
ژاک ماری امیل لاکان در 13 آوریل 1901 متولد شد. وی فرزند ارشد یک خانواده سه فرزندی بود. شارل ماری آلفرد لاکان، پدر وی نماینده فروش یک تولیدکننده روغن و صابون در پاریس بود. نام مادر وی، امیلی فیلیپین ماری بودری است. لاکان در مدرسه‌ای یسوعی به نام کولژاستانیسلاس به تحصیل پرداخت و در آنجا مطالعه فلسفه و خصوصا آثار اسپینوزا مورد علاقه وی بود. وی در سال 1919 به تحصیل در رشته پزشکی دانشکده پزشکی پاریس مشغول شد و در سال 1926 وارد دوره تخصصی روانپزشکی شد. لاکان پس از اندکی انترن بودن در آسایشگاه روانی رئیس درمانگاه شد. لاکان مدرک دکترای روانپزشکی خود را در سال 1932 کسب کرد و در سال 1934 با زنی به نام ماری لوییز بلوندن ازدواج کرد که حاصل آن سه فرزند به نام‌های کارولین، تیبو و سیبیل بود. وی بعد از ترک زندگی مشترک با ماری با زنی به نام سیلویا ازدواج کرد که جودیت تنها فرزند این ازدواج بود. وی عضو انجمن روانکاوی فرانسوی و انجمن روانکاوان پاریس بود و گائتان گاتیان دوکلرامبو را یگانه استاد خود در روانپزشکی معرفی می‌کرد. نویسنده در مقدمه کتاب با ذکر جزئیاتی از علاقه‌ها و وام‌گیری لاکان از عرصه‌های مختلفی مانند گفتمان فلسفی(افلاطون، ارسطو، دکارت، کانت و هگل)، انسان‌شناسی ساختارباورانه لوی استراوس، زبان‌شناسی سوسور و یاکوبسون و توپولوژی نام می‌برد و به بیان تفاوت دیدگاه‌های وی با فروید درباره ارتباط ساحت فردی با ساحت اجتماعی می‌پردازد. در ادامه این مقدمه نیز به بیان نمایی کلی از زندگی لاکان اشاره دارد. بخش اول این کتاب با عنوان «سوژه لاکانی: امتناع شکل‌گیری هویت و محوریت همان‌انگاری» آغاز می‌شود. در این قسمت نظریه لاکانی و مناسبت آن با نظریه امر سیاسی تبیین می‌شود. بیگانه گشتی در ساحت خیالی (اگو در اصل اگویی دیگر است)، بیگانه گشتی در ساحت نمادین: (سوژه ساختار خود را از دال می‌گیرد)، از هویت تا همان انگاری: ابعاد خیالی و نمادین و در انتها سیاست‌ورزی سوژه: همان‌انگاری با چه چیزی؟ عناوینی است که در ذیل عنوان اصلی و در بخش اول کتاب به آنها پرداخته می‌شود. در بخش دوم کتاب که تحت عنوان «ابژه لاکانی: دیالکتیک‌شناسی امتناع اجتماع» نامگذاری شده است نیز به موضوعاتی چون امر عینی هم دچار فقدان است، فانتزی و وعده تمامیت، لاکان و ساخت اجتماعی واقعیت، کندوکاو در واقعیت، از واقعیت به ساحت واقع: به سوی ساخت‌انگاری رئالیستی یا رئالیسم ساخت‌انگارانه؟ پرداخته شده است. «در جست‌وجوی امر سیاسی: به سوی نظریه سیاسی لاکانی» عنوان بخش سومی است که در زیرمجموعه آن سیاست‌ورزی در برابر امر سیاسی، جست‌وجوی واقعیت سیاسی و دشواری‌هایی در نظریه سیاسی لاکان مورد بررسی قرار گرفته است. بخش چهارم به «فراسوی فانتزی آرمانشهر: بن‌بست سیاست‌ورزی و چالش دموکراسی» اختصاص یافته است و مباحثی چون آرمانشهر یا خراب‌آباد؟، آرمانشهر و امید، آیا سیاست‌ورزی امتناع مستلزم امتناع سیاست‌ورزی است؟ و خطر تصرف مجدد در ذیل این عنوان توضیح داده شده است. دموکراسی مبهم و اخلاق روانکاوی عنوان بخش پایانی است. در این بخش ابهامات دموکراسی مدرن: فراسوی سیاست هماهنگی، اخلاق لاکانی: فراسوی اخلاق هماهنگی، دو محور اخلاق لاکانی: والایش و همان‌انگاری با سمپتوم و پسگفتار: روانکاوی، اخلاق و سیاست گنجانده شده است. در انتهای این بخش در باب دید لاکان به دموکراسی چنین آمده است: دموکراسی واقعی و ناب وجود ندارد. دگرگونی ریشه‌ای دموکراسی‌ها تنها می‌تواند نتیجه ریاضت مداوم باشد و به توانایی ما برای فراتر رفتن از خاروبدیس آرمانشهرگرایی و نیز حفظ فاصله از هر دوی آنها در تمامیت زمان بستگی دارد. در انتهای کتاب نیز همانند هر کتاب دیگری کتابنامه و نمایه برای سهولت کار خواننده گنجانده شده است.
نظر ها     
افزودن جدید