گروه اندیشه: کتاب «زردشتیان؛ باورها و آداب دینی آن‌ها»، اثر «مری بویس»، با ترجمه‌ی «عسکر بهرامی» به چاپ هفتم رسید.
به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، «کتاب زرتشتیان؛ باورها و آداب دینی آن‌ها» که به عنوان کتاب درسی برای دانشجویان رشته‌ی ادیان فراهم آمده است، نخستین بار در سال 1979 به چاپ رسید. بویس در این متن پس از چندین بار بازنگری در چاپ‌های بعدی، در سال 2001 اگرچه مجال نیافت تا نظرات تازه‌اش را در متن وارد کند، ولی دیباچه‌ای بر آن نوشت که طی آن برخی دیدگاه‌هایش را تصحیح کرد.
این کتاب که در چهارده بخش فراهم شده است، به موضوعاتی هم‌چون، پیشینه‌ی هند و ایرانیان، رسوم عبادی، ایزدان، مرگ و آخرت، زرتشت و آموزه‌هایش، استقرار مزداپرستی، روحانیون و پرستش، و جایگاه دین در دوران‌های هخامنشی، سلوکی، اشکانی، ساسانی، ایلخانی، صفویه، قاجار و سده‌ی بیستم میلادی، می‌پردازد.
نویسنده‌ی کتاب، اگرچه بسیاری از سالیان عمر خود را بر روی متون ایران باستان و به ویژه متون مانوی گذرانده، ولی مطالعات و پژوهش‌های بی‌نظیری هم بر روی آداب و عقاید زردشتیان انجام داده است.
بویس از رهگذر مطالعه‌ی متون دینی زردشتی این اعتقاد را یافت که به تصریح این متون، زردشت موبد بوده و بر اجرای درست اعمال دینی تأکید داشته است. بر این اساس بویس همین اعمال دینی را عامل دوام کیش زردشتی می‌داند و بدین ترتیب در جبهه‌ی مقابل دانشمندانی قرار می‌گیرد که همواره کوشیده‌اند با پررنگ کردن ابعاد اخلاقی و فلسفی آموزه‌های زردشت، این ویژگی‌ها را عوامل پایداری این دین معرفی کنند. بویس بر پایه‌ی همین اعتقاد و باور به این نکته که آداب و باورهای دینی زردشتیان ایران، به ویژه ساکنان شهرستان‌ها و روستاهای دوردست، اصیل‌تر از آداب و باورهای پارسیان هند است، با داشتن شرایط جسمانی نامساعد، رنج سفری دشوار به ایران را به جان خرید و راهی ایران شد تا از نزدیک در مورد فرهنگ زردشتی مطالعه و پژوهش کند.
در دیباچه‌ی این کتاب می‌خوانیم: «کیش زردشتی، به سبب دیرینگی، فراز و نشیب‌هایی که از سر گذرانده و به سبب کاهش متون مقدسش، از رهگذر آن فراز و نشیب‌ها، دشوارترین دین زنده برای مطالعه است. این دین که بیش از سه هزار سال پیش، در فرهنگی متعلق به عصر مفرغ، و در استیپ‌های آسیا سربرآورده، دین حکومتی سه شاهنشاهی قدرتمند ایرانی بود که یکی پس از دیگری پدیدار آمدند، و زین سبب سده‌های متمادی دارای قدرت و ثروت دنیوی بود. از این رو آموزه‌های اصیل متعالی آن کیش بر سراسر خاورمیانه، یعنی ناحیه‌ای که در آن یهودیت گسترش یافت و مسیحیت و اسلام پا به عرصه‌ی وجود گذاشتند، اثر نهاد. به سوی خاور نیز حکومت ایران تا هند شمالی توسعه یافت و در آن‌جا کیش زردشتی در تکامل شاخه‌ی مهایانه‌ی کیش بودایی مؤثر افتاد. از این‌رو، برای پژوهنده‌ی پیگیر رشته‌ی ادیان جهان، قدری آگاهی درباره‌ی آموزه‌های زردشتی و تاریخ این کیش لازم است و گسترش اخیر مطالعات دینی در دانشگاه‌ها، تقاضا برای کتاب‌های مقدماتی در این زمینه را پدید آورده است. کتاب حاضر، کوشی برای پاسخ دادن به این نیاز است.
نویسنده بر آن است تا بحث درباره‌ی کیش زردشت را پی گیرد، آن هم نه صرفا به عنوان عاملی مؤثر و قدرتمند، بلکه همچنین به منزله‌ی دینی اصیل که در طول هزاره‌ها و طی آزارهای سخت، وفاداری پیروانش را به همراه داشته است. از این رو این کتاب، برخلاف آنچه معمول است، تاریخ پیوسته‌ای از این جامعه، طی سالیان متمادی ضدیت با آن، تا نیک انجامیش در عصر حاضر را پی می‌گیرد.»
در باب اوقات و آداب نماز زردشتیان در این اثر، می‌خوانیم: «از نظر ایرانیان پیش از زردشت، سه گاه روز، یعنی بامداد و نیمروز و شامگاه، برای نماز اهمیت داشتند. ... پنج نماز روزانه، برای هر زردشتی تکلیف و جزو عبادات ضروری به پیشگاه خداوند و سلاحی برای مقابله با بدی بود. آداب نماز، آن‌گونه که از اعمال دینی امروز آنان می‌دانیم، بدین قرار است: فرد مؤمن نخست با شستن غبار از رخسار، دست‌ها و پاها، خود را مهیا می‌سازد؛ آن‌گاه کمربند مقدس را می‌گشاید و با گرفتن آن در دستان و در مقابل خویش، چشم بر نماد پارسایی، یعنی آتش، رو به درگاه آفریدگار خود می‌ایستد. سپس به اهورامزدا نماز می‌برد و انگره‌مینو را لعن می‌کند ... و همچنان که نماز می‌گزارد، بار دیگر کمربند را می‌بندد. همه‌ی این مراسم فقط چند دقیقه طول می‌کشد، ولی تکرار منظم آن، عمل دینی بسیار ارزشمندی است که هم انضباط استوار و هم اقرار منظم به اصول بنیادین دین را دربر دارد.»
(خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)
در بخشی از این کتاب با عنوان «نضج اسلام در ایران»، نیز آمده است: «در دوره‌ی اموی، ضربه‌ی ناگهانی دیگری، دین قدیم را نواخت و آن هنگامی بود که در دیوان‌های حکومتی، استفاده از زبان فارسی میانه که به خط پهلوی نگاشته می‌شد، جای خود را به زبان و خط عربی داد. این تغییر ... بر دوام حضور اعراب در ایران صحه نهاد و سبب رواج آموختن عربی، یعنی زبان مقدس اسلام شد و این زبان همچنان که گسترش می‌یافت، میان مسلمانان ایرانی... و زردشتیان، مانع دیگری ایجاد کرد. ...
ضربه‌ی دیگر هنگامی وارد شد که مسلمانان ایرانی موفق به شکل دادن سنتی شدند که اسلام را به نظر دینی عمدتا ایرانی... نشان می‌داد، به طوری که غرور ملی را ارضا می‌کرد. یکی از این عناصر، شخصیت تاریخی سلمان فارسی، یعنی ایرانی بود که کیش زردشتی را رها کرده و مسیحی شده بود و سرانجام به پیامبر اسلام پیوست و در سلک اهل بیت ایشان قرار گرفت. وسعت تأثیر وی ممکن است ساخته‌ی مسلمانان ایرانی بوده باشد. دیگر عامل مهم این روایت بود که حسین، پسر علی (ع)، (چهارمین خلیفه از خلفای راشدین)، نوه‌ی پیامبر از دخترش فاطمه (س)، با شاهدخت ساسانی اسیری به نام شهربانو زناشویی کرده است. ...
جنبش تشیع در سده‌ی هشتم میلادی پیوسته رشد کرد و عباسیان ... نیز بدان پر و بال دادند. ...
عباسیان نه تنها شکوه و جلال دربار ساسانیان را زنده ساختند، بلکه به اقتدارگرایی آن‌ها در امور دینی هم تأسی کردند. ... آنان حکومت خود را با آزار بدعتگران آغاز کردند و اگرچه حمیتشان طبیعتا بیش‌تر متوجه‌ی فرقه‌های اسلامی بود تا اهل ذمه‌ی تحقیر شده، ولی برای کافران هم شرایط سخت‌تر شد. با این حال تعداد زردشتیان هنوز به آن اندازه بود که پیشوای بهدینان، شخصیتی بزرگ و تا اندازه‌ای بانفوذ باشد. ...»
این کتاب در 287 صفحه، و با شمارگان 2200 نسخه، از سوی انتشارات «ققنوس» به قیمت 3500 تومان، در اختیار علاقه‌مندان قرارگرفته است
