درباره کتاب «نتایج انقلاب ایران»
روزنامه شرق
پژوهشها و مطالعات بسیاری از محققان با روزشمار انقلاب اسلامی در جریان بود که با وقوع قطعی آن بیش از پیش‌نظرها و مطالعات را به خود معطوف کرد. تاکنون کتاب‌های بسیاری در مورد انقلاب اسلامی نوشته و منتشر شده‌اند که بخشی از این کتاب‌ها از محققان ایرانی و برخی دیگر از محققان غیرایرانی بوده است. در میان کسانی که از بیرون مرزها نگاهی پژوهشی داشته‌اند، دو گونه رویارویی با انقلاب اسلامی وجود دارد. یکی شامل آن دسته از محققانی است که براساس مشاهدات مستقیم خود در کوران انقلاب اسلامی به تحقیق و توصیف انقلاب پرداخته‌اند و دیگری دربرگیرنده جمعی از محققان است که با استناد به آرا و گزارش‌های نویسندگان ایرانی و خارجی اثری در مورد انقلاب اسلامی به رشته تحریر درآوردند. محققان و نویسندگانی چون تدا اسکاچ‌پل، رابرت لونی، مایکل فیشر، جان فوران، میشل فوکو و بسیاری دیگر اسامی غیرایرانی آشنایی برای علاقه‌مندان به مطالعات نظری در مورد انقلاب اسلامی هستند. در د‌هه‌ای که گذشت – دست کم از نیمه دوم دهه هفتاد – ترجمه روایت میشل فوکو از انقلاب اسلامی به لحاظ اقبال عمومی در میان فارسی‌زبانان، از دیگران پیشی گرفت. ترجمه چند اثر او و معرفی آرا و نظریات او در فلسفه، ادبیات و سیاست از طریق مطبوعات موجب شد تا این فیلسوف چهره‌ای شناخته شده‌تر از دیگران داشته باشد. بدین ترتیب منتشر شدن کتاب «ایرانیان چه رویایی در سر دارند» مخاطبان بسیاری را به خود جلب کرد. اما این اقبال عمومی دال بر ماهیت نظری محکم و مطالعه دقیق این فیلسوف در مورد انقلاب اسلامی نیست. در واقع کتاب مذکور یک گزارش ژورنالیستی از انقلاب عرضه کرد. در شرایطی که پژوهش‌های بسیاری از محققان ایرانی و غیرایرانی در چاپ اول متوقف ماندند، کتاب کم‌حجم «ایرانیان چه رویایی در سر دارند» از سوی انتشارات هرمس به چاپ سوم رسید، این اتفاق هر چند بی‌اهمیت نشان داد فردی که در مورد انقلاب اسلامی حرف می‌زند ارجح بر موقعیت‌های مطالعاتی این نقطه عطف تاریخ ایران معاصر است. جای خالی ترجمه مطالعات نظری دقیق محققان غیرایرانی در بازار کتاب و به چاپ سوم رسیدن یک روایت ژورنالیستی از انقلاب اسلامی در ایران خبر از یک ارتباط متقابل میان سطح نازل عرضه اینگونه مطالعات و تقاضای نازل‌تر آن در بازار نشر دارد. کتاب «نتایج انقلاب ایران» یکی از جلوه‌های افول این مطالعات است که در ردیف آثار ترجمه شده محققان غیرایرانی قرار می‌گیرد. کتاب مذکور سومین کتابی است که از این نویسنده به فارسی ترجمه می‌شود. وی به سال 1966 پژوهشی در مورد انقلاب مشروطه و جنبش تنباکو در ایران انجام داد. این پژوهش با عنوان «تحریم تنباکو در ایران» در سال 1356 با ترجمه شاهرخ قائم‌مقامی به وسیله انتشارات تیسفون و با همکاری موسسه انتشاراتی فرانکلین منتشر شد. وی در پژوهش خود از تحریم توتون و تنباکو در ایران به عنوان جنبشی مردمی و موفق یاد کرده بود و آن را متضمن نخستین اتحاد موفقیت‌آمیز میان علما، اصلاح‌طلبان متجدد و جماعت ناراضی ایران تلقی کرد. شاید به دلیل همین تحلیل، مترجم در تذکار خود از هم‌داستانی با رای و تحلیل نویسنده سرباز زد. آثار او در ایران پیش از انقلاب چنان که خود اذعان می‌دارد، عمدتاً با نقدها و بررسی‌های منفی رو به رو بود. کدی مخالفت‌ها و نقدها را به ملی‌گرایانی نسبت می‌دهد که با توجه او به علمای مخالف پهلوی موافق نبودند. وی آورده است: «چند سال پیش که ریشه‌های انقلاب ترجمه شد، به خاطر آنچه درباره توسعه و مشکلات مدرن ایران می‌گفت، به سرعت مورد بحث مثبت قرار گرفت.» (نتایج انقلاب ایران، ص 159)
