منبع: خبرگزاری مهر
سه‌شنبه 13 دی ماه 1401
...................................
به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «نگاهی از چند سو به دانشنامه‌نگاری» نوشته عبدالحسین آذرنگ به‌تازگی توسط انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.
عبدالحسین آذرنگ نویسنده و پژوهشگر تاریخ نشر کشور، در این‌کتاب ۸ مقاله و ۲ گفتگوی بلند درباره موضوعات مربوط به دانشنامه/دایره‌المعارف و دانشنامه‌نویسی را تالیف و گردآوری کرده است. از این‌مجموعه، ۳ مقاله پیش از انتشار در قالب کتاب پیش‌رو، منتشر شده‌اند و باقی مطالب برای اولین‌بار چاپ می‌شوند. آذرنگ می‌گوید دانشنامه‌نگاری به شیوه جدید در ایران امروز، بیش از چنددهه پشتوانه تجربی دارد. چند دانشنامه هم چاپ شده که نشان‌دهنده توان کشورمان در تدوین و انتشار دانشنامه بر پایه ضوابط و معیارهای دانشنامه‌نگاری است.
این‌مولف می‌گوید دانشنامه‌ها در کنار سایر نمادهای هویتی، در مقام نمادهای هویت ملی و فرهنگی هر کشور هستند. او معتقد است دانشنامه‌ها می‌توانند بازنمای سطح فرهنگی، تسلط علمی، پژوهشی، روشی، توان فنی و هنری و همچنین شاهد مثال مشارکت همه کسانی باشند که در عرصه‌های ملی، علمی و فرهنگی توان تولید و سخنی برای گفتن دارند. جامعه و فرهنگ ما هم در سطوح و کاربردهای مختلف، از یک‌سو به گونه‌های مختلف دانشنامه نیازمند است و از سوی دیگر در موقعیتی است که می‌تواند تولیدکننده منابع مرجع و دانشنامه‌هایی باشد که اصول، موازین، معیارها، فنون و هنرهای تدوین و ارائه، در آن‌ها مراعات شده باشد.
یکی از موضوعاتی که نگارنده این‌کتاب تذکر می‌دهد این است که دانشنامه‌ها چه کاغذی چه الکترونیکی، ناگزیرند در وضعیت امروز به عامل‌های سرعت و سهولت بازشناسی و بازیابی اطلاعات توجه داشته باشند.
مطالب کتاب پیش‌رو در ۹ فصل گردآوری و تدوین شده‌اند که به عناوین‌شان به این‌ترتیب است: «چندنکته بنیادی درباره دانشنامه»، «دانشنامه و دانشنامه‌نگاری: اشاره تاریخی»، «دانشنامه ویکی‌پدیا: گنجینه‌ای برای انواع استفاده‌ها و سوءاستفاده‌ها»، «دانشنامه‌نگاری در ایران؛ و منافع ملی و مصالح علمی-فرهنگی»، «آسیب‌شناسی دانشنامه‌نگاری؛ علت‌های ناکامیابی، نیمه‌کاری و ناتمامی شماری از دانشنامه‌ها»، «مقایسه دو دانشنامه؛ کوششی ناموفق و کوششی موفق»، «ویرایش در دانشنامه‌های فارسی»، «گفتگو درباره جنبه‌هایی از دانشنامه‌نگاری» و «نکته‌های فرجامین».
در قسمتی از این‌کتاب می‌خوانیم:
دانشنامه ژاپن با آگاهی به ساختار و فنون دانشنامه‌نگاری و بر اثر مراعات شدن ضوابط این‌کار، اثری از کار درآمد ساختارمند، روشمند، منظم، با سامانه‌های دقیق اصطلاح‌شناختی، کتاب‌شناختی و ارجاعی، تصویرهای متناسب با متن، و به همین سبب به منبعی تبدیل شد موثق، معتبر، ماندگار و با قابلیت‌های مختلف، ازجمله: قابلیت کاربرد، تکمیل، تصحیح، و روزآمدی. دانشنامه ژاپن پس از انتشار در ردیف دانشنامه‌های معتبر و قابل ارجاع جهان قرار گرفت و منبع مناسبی شد برای کسب اطلاعات پایه درباره تاریخ، جغرافیا، فرهنگ، شخصیت‌ها، رویدادها و جنبه‌های دیگر حیات مادی و معنوی ژاپن.
همان‌طور که گفته شد، دانشنامه ژاپن تقریبا همزمان با ایرانشهر تدوین شد. بررسی هدف‌هایی که برای این‌دانشنامه تعیین و در مقدمه اثر به آن اشاره کردند، نشان می‌دهد که با هدف‌های اعلام‌شده ایرانشهر همانندی بسیار نزدیکی دارد. مقایسه سیاست و برنامه دانشنامه‌ای دو اثر، شمار و تنوع همکاران، اصول دانشنامه‌نگاری، استفاده مناسب از تدبیرهای بصری، محتوای مقالات، زبان و بیان و سایر جنبه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که چرا دو دانشنامه همزمان با هدف‌های همسان، دو محصول کاملا متفاوتی به بار آورده‌اند. مقایسه این دو دانشنامه همچنین به آسیب‌شناسی ایرانشهر و آثار همانند آن کمک خواهد کرد. تاسف بر ناکامیابی ایرانشهر به این سبب بیشتر می‌شود که در دوره امکانات و تسهیلات تدوین و منتشر شد، در سال‌هایی که با مشکلات و محدودیت‌های کنونی بر سر راه دانشنامه‌نگاری دست به گریبان نبود.
این‌کتاب با ۱۷۴ صفحه، شمارگان ۵۵۰ نسخه و قیمت ۶۵ هزار تومان منتشر شده است.
