جان بارت که به تازگی با ترجمه اولین رمانش به نام «اپرای شناور» به فارسی در بین ادبیات‌دوستان کشورمان به شهرت رسـیده است، نه تنها یک نویسنده تواناست بلکه با بیش از نیم قرن تجربه، به ارایه نظریاتی کلیدی در زمینه ادبیات پست‌مدرن نیز پرداخته است. بارت با هدف برتری جستن بر ادبیات واقع‌گرا، به نوشتن داستان‌هایی لابیرنث‌وار با تقلید طنزآمیزی از داستانهای تاریخی و اسطوره‌ای می‌پردازد. از مشخصات آثار او می توان به تجربه‌گرایی در ساختار اثر به صورت ترکیبی پیچیده از اشارات و نکات فرهنگی و اجتماعی همراه با بازی با لغات و آزمونی خودآگاه از شیوه داستان نویسی است؛اشاره کرد.
تنها اثر بارت در زمینه داستان کوتاه مجموعه Lost in the Funhouse است. این مجموعه که شامل 14 داستان با یک موضوع نسبتاً بهم پیوسته است، نمونه‌ای عملی مبتنی بر نظریات ادبی اوست که نشانگر تلاش بارت برای یافتن جایگزینی مناسب برای شیوه سنتی داستان نویسی است. داستانهای این مجموعه برای به کمال رسیدن متوسل به گونه‌های مختلفی از رسانه ها می‌شوند، به طوری که خواننده برای درک کامل بعضی از داستان ها باید به نمونه‌ی ضبط شده داستان گوش فرا دهد!
به طور کلی می توان این داستان‌ها را به سه گروه تقسیم کرد: 1- داستان هایی که برروی چگونگی و روند رشد و بلوغ شخصیت اصلی مجموعه یعنی اَمبروز (Ambrose Mensch)تمرکز دارند. 2- قطعه هایی متافیکشنال که چگونگی رشد و پیشرفت روایت و قصه گویی را بررسی می‌کنند و 3- قصه هایی براساسِ اسطوره های ادبیات کلاسیک.
داستانهای گروه اول از شیوه های سنتی روایت فاصله گرفته و معمولاً به هجو سنت های ادبی می پردازد. به عنوان مثال داستان “Night-Sea Journey” یک هجو حماسی است که از نگاه یک اسپرم در حال سفر به سوی ساحلی اسرارآمیز بیان می شود که در انتها بعد از باروری به اَمبروز تبدیل می گردد. لحن پرطمطراقی که اسپرم-راوی داستان- برمیگزیند تصنع و طنز داستان را برجسته تر می‌نماید. داستان “Lost in the Funhouse” یکی از زیباترین داستانهای مجموعه به شمار می‌آید، از این داستان که همنام با کل مجموعه نیز هست معمولاً به عنوان تقلیدی هجوآمیزاز رمان معروف جیمز جویس یعنی «چهره مرد هنرمند در جوانی« یاد می شود. این داستان پر از تصاویری تحریف شده و تکراری است که دمادم توجه خواننده را به این امرجلب می کند که قصه گویی طبیعتی خودآگاه و ساختگی دارد.
همانطور که قبلاً گفته شد، تعدادی از داستان‌ها بر روی چگونگی عمل داستان نویسی تمرکز دارند. به عنوان نمونه در“Life-Story” راوی با اشاره به اینکه داستان جدیدی برای نوشتن وجود ندارد، تنها چیزی که برای ارائه می یابد گفتن داستانی در مورد نویسنده‌ای در حال نوشتن داستان است. شیوه بارت در بازگو کردن اسطوره های کلاسیک در داستان “Menelaiad” به بهترین نحو قابل مشاهده است. این داستان در ساختار شبیه جعبه های تودرتو (Chinese Boxes) است که با باز کردن هر کدام به جعبه ای کوچکتر با ظاهری مشابه می رسید.
بسیاری از منتقدین داستانهای خارج از عرف بارت را چالش برانگیز و در عین حال تجربه‌ای منسجم می دانند. با این همه، کسانی که مشتاق ادبیات پست مدرن هستند نمی توانند به سادگی از کنار آثار بارت عبور کنند، و اگر کمی صبر و دقت را نیز چاشنی این توقف نمایند حتماً به تجربه ای شیرین دست خواهند یافت.
× کتاب «اپرای شناور» را سهیل سُمی به فارسی برگردانده و نشر ققنوس آن را منتشر کرده است.
