روزنامه اعتماد، شماره 2547
ایرانیان دست کم با نام فیلسوفان معاصر فرانسوی و چهره هایی چون سارتر و فوکو و لیوتار و دلوز و دریدا و بودریار آشنا هستند و از میان ایشان برخی چون سارتر اقبال این را داشته اند که برخی آثارشان به فارسی ترجمه شود و درباره اندیشه ها و کتاب هایشان گفت وگوهایی اگرچه در سطح روزنامه ها و مطبوعات و شبکه های اجتماعی درگیرد. در این میان اما نام هایی چون بلانشو و باتای و باشلار کمتر مورد توجه بوده اند و با وجود اهمیت شان در شکل گیری تفکر فلسفی عصر ما عمدتا در سایه نام های دیگران باقی مانده اند و این تنها علاقه مندان جدی آثار فلسفی هستند که می دانند این چهره ها چه اهمیتی در تکوین اندیشه معاصر داشته اند.موریس مرلو-پونتی (1908-1961) یکی از این چهره هاست که با وجود اهمیت انکارناپذیرش در گسترش تفکر پدیدارشناسی در فرانسه به دو دلیل عمده کم تر در میان ایرانیان شناخته شده است، نخست هم عصر بودن با چهره هایی چون کامو و سارتر و در نتیجه به حاشیه رانده شدن و دوم عمر کوتاهش که مانع از آن شد که آثار متعددی بنویسد و بتواند از فضای تحت سیطره اندیشه اگزیستانسیالیستی به در آید و در فضای فیلسوفان ساختارگرا و پساساختارگرا به کار فلسفی بپردازد. تا سال ها نیز در فارسی تنها اثر موجود از مرلو-پونتی کتابی بود با عنوان «در ستایش فلسفه» با ترجمه ستاره هومن و باقی آشنایی فارسی زبانان با او محدود به مقالات روزنامه ها یا آثاری بود که به پدیدارشناسی به معنای عام می پرداختند و در کنار آنها به اهمیت مرلو-پونتی نیز اشاره یی می شد. در سال های اخیر اما برخی علاقه مندان به ترجمه آثاری درباره
مرلو-پونتی علاقه نشان داده اند که می تواند باب آشنایی ما را با اندیشه های او به نیکی باز کند. دو کتاب «درآمدی به اندیشه های مرلوپونتی» (نوشته اریک ماتیوس و ترجمه رمضان برخوردار) و «مرلوپونتی» (نوشته تیلر کارمن و ترجمه مسعود علیا) مقدمه های خوبی برای ورود به اندیشه های این فیلسوف معاصرند. اما فراتر از آشنایی مقدماتی اخیرا دو کتاب نیز با عنوان های «مرلو- پونتی ستایشگر فلسفه» ویراسته تیلر کارمن و مارک بی. ان. هنسن با ترجمه هانیه یاسری و «جهان ادراک» نوشته موریس مرلو-پونتی ترجمه فرزاد جابرالانصار به همت نشر ققنوس منتشر شده اند. کتاب نخست (ستایشگر فلسفه) در واقع ترجمه یی است از کتاب Cambridge . Companion to Merleau-Ponty علاقه مندان فلسفه می دانند که مجموعه های «کامپنیون» که در اصل حاصل همکاری گروهی از متخصصان یک فیلسوف است، یکی از بهترین مجموعه های فلسفی است که پژوهندگان به یک فیلسوف یا اندیشمند می توانند با رجوع به آن با وجوه گوناگون اندیشه های آن فیلسوف از منظر شماری از بزرگ ترین متخصصان آثار او آشنا شوند. مجموعه حاضر نیز توسط تیلر کارمن و مارک. بی. هنسن دو تن از مرلو-پونتی شناسان برجسته حاضر است که در یک مقدمه و 13 مقاله تنظیم شده است. مقدمه را ویراستاران نگاشته اند و مقاله اول نوشته چارلز تیلر استاد ممتاز فلسفه در دانشگاه مک گیل به تصویر معرفت شناختی از دید مرلوپونتی می پردازد، «مرلو-پونتی و علم جدید شناخت» نوشته هیوبرت ال. دریفوس، استاد فلسفه دانشگاه برکلی است. جودیت باتلر استاد کرسی مکسین الیوت دانشگاه برکلی نیز در این کتاب به «مرلو-پونتی و مفهوم لمس مالبرانش» پرداخته است. برخی دیگر از نویسندگان این مجموعه عبارتند از جاناتان گیلمور، استاد فلسفه دانشگاه ییل (مقاله میان فلسفه و هنر) و کلود لوفور استاد مدرسه مطالعات عالی علوم اجتماعی (مقاله اندیشیدن به سیاست)، رونو بارباراس، استاد فلسفه معاصر دانشگاه پاریس (پدیدارشناسی زندگی)، مارک بی. ان. هنسن، استاد دانشگاه پرینستن (رویان شناسی امر دیدار (نا)پذیر) و ریچارد شوسترمن (بدن خاموش و پای چوبین فلسفه) است. کتاب بعدی «جهان ادراک» اثری از خود مرلو-پونتی است. کتاب حاصل هفت سخنرانی گردآوری شده است که در سال 1948 به ابتکار رادیو و پخش ملی فرانسه در برنامه ملی آن ترتیب داده شد. مرلو-پونتی متن این هفت سخنرانی را برای پخش رادیو نوشت و در همان سال ایراد کرد. او سخنرانی ها را به نحوی تنظیم کرد که یک زنجیره را شکل دهند، و او بود که درباره ترتیب و عناوین جداگانه آنها تصمیم گرفت. این سخنرانی ها که در کتاب در قالب هفت فصل تنظیم شده اند، به ترتیب عبارتند از: 1- جهان ادراک و جهان علم: 2- کاوش در جهان ادراک: فضا: 3- کاوش در جهان ادراک: اعیان حسی: 4- کاوش در جهان ادراک: حیات حیوانی: 5- انسان از منظر بیرونی: 6- هنر و جهان ادراک و 7- جهان قدیم، جهان مدرن.این سخنرانی ها مرلو-پونتی را در اوج توانایی هایش، در حرکت آزادانه میان مضامین فلسفی و مباحثی در نقاشی و سیاست، نشان می دهند. به تعبیر توماس بالدوین در مقدمه کتاب «تاکید بر نقاشی در این کتاب به طور خاص قابل توجه است: زیرا این شگرد مرلو-پونتی است که از نقاشی مضامین فلسفی اش بهره بگیرد.»مرلو-پونتی برخلاف سارتر زندگی آرام و متاسفانه کوتاهی داشت، پدرش در سال 1913 درگذشت و او با مادر و خواهر و برادرش در پاریس بزرگ شد. پس از دبیرستان در 1926 در اکول نرمال سوپریور پذیرفته شد و سال ها بعد از فارغ التحصیلی در همان جا مشغول کار شد. او در سال 1942 از پایان نامه اش با موضوع ساختار رفتار دفاع کرد و بین سال های 1939 تا 1940 به ارتش فرانسه خدمت کرد. او سپس دوباره به تحصیل پرداخت و در خلال این دوره با پدیدارشناسی آشنا شد که در نتیجه پایان نامه یی با عنوان «پدیدارشناسی ادراک» نوشت، اثری که سهم اصلی او در فلسفه سده بیستم به شمار می رود و موجب شهرت او شد تا جایی که در لیون به مرتبه پروفسوری رسید و در سوربن پروفسور روانشناسی شد. از دیگر آثار او می توان به «معنا بی معنایی»، «ماجراهای دیالکتیک» و «نشانه ها» اشاره کرد.
