تاریخ انتشار : سه شنبه ۱۹ ارديبهشت ۱۳۹۶ ساعت ۲۲:۳۱
«شهریور هزار و سیصد و نمی دانم چند»
نويسنده:طلا نژاد حسن
ناشر: هیلا، 1395 چاپ اول
****
" جای همه چیز روی سفره ی ما خالی است" آنچه نویسنده در طول داستان به تصویر می کشد نمایش تمام عیار همین سفره ی خالی ست، خالی از همه چیز! "شهریور هزار و سیصد و نمی دانم چند" یک رمان اجتماعی سیاسی است که در 13 فصل نوشته شده و برنده پنجمین دوره ی جایزه ی پروین اعتصامی و نامزد نهایی جایزه دوسالانه ی مهرگان ادب 92 نیز بوده است. طلا نژادحسن با نثری زیبا و آمیخته با گویش جنوبی، دوران کودکی،جوانی و میانسالی قهرمان داستان را روایت می کند و در خلال آن به وقایع سیاسی-اجتماعی دوران قبل از انقلاب، جنگ و بعد از آن و زندگی مردمان جنوب نیز اشاره دارد. راوی-قهرمانی که او خلق کرده همچون شهرزادی ست که هزار و یک شب زندگی اش را با زبردستی تمام طوری تصویر می کند که خواننده را وا می دارد هر هزار و یک شب، کبکاب (نوعی کفش چوبی مرسوم در جنوب ایران) به پا کند و هر کجا که راوی می رود پشت سرش تق تق کنان به راه افتد ،فرقی نمی کند کجا می رود، خرمشهر،آبادان، اهواز، کرج، تهران، پاریس یا قبرستان.
راوی-قهرمان داستان اسم ندارد اما بی نام بودنش صدمه ای به داستان نمی زند؛ شاید تا پایان داستان هم کسی نپرسد راستی نام این زن چه بود؟ در فصول ابتدایی، راوی زنی جسور و ماجراجو است که هیچ چیز جلودارش نیست ولی هر چه جلوتر می رویم او را در نوع رابطه ای فرودستانه با سه پسر و همسر دومش گم می کنیم و سر و کله ی زنی منفعل، تو سری خور، مریض و بی حوصله در داستان پیدا می شود "چیزی را نتوانستم عوض کنم آرام آرام خودم عوض شدم . حس اینکه دیگر نمیتوانی چیزی را عوض کنی عوضت می کند" (ص 42)، تا اینکه بالاخره در فصل 12 زن تمام می شود! در نقطه ای مبهم چرخ زندگی اش می شکند. او در همان نقطه برای همیشه زمین گیر می شود و دیگر چیزی روایت نمی کند. قرار نیست داستان در همان نقطه ناتمام بماند چراکه فصل دوازدهم آنچنان گره کوری خورده است که به هر ترتیب باید گشوده شود تا هزار و یکمین شب داستان به پایان رسد. کسی که در تمامی داستان کمترین نشانه ها از آن اوست به یک باره در انتهای داستان ظهور می کند و از چرایی تمام شدن زن پرده بر می دارد. در واقع این رمان پازل مرگ است که تکه تکه کنار هم چیده شده و در فصل سیزدهم آخرین قطعه ی مرگ سرجایش قرار می گیرد تا سفری که از قبرستان خرمشهر آغاز شده بود در قبرستانی در پاریس خاتمه یابد.
نژاد حسن در این اثر با تکنیک رفت و برگشت در زمان های مختلف و با خرده روایت های متعدد داستان را به پیش می برد، بدون اینکه خواننده سردرگم شده و خط داستانی را گم کند. او از این تکنیک چنان بهره برده که به عنوان نقطه قوتی در رمان، مخاطب را جذب روایت می کند تا با آن همراه شود. ویژگی در خور اعتنای دیگر این رمان، نحوه ی ارائه اطلاعات در خرده روایت هاست، نویسنده همه چیز را یک باره رو نمی کند بکه با توزیع اطلاعات در بخش های مختلف، بستری را فراهم می آورد تا در اپیزودهای مختلف بتواند سیر تا پیاز هر خرده روایت را برایش نقل کند و هر بار برگی از دفتر هویت شخصیت های داستان را پیش روی خواننده می گذارد.
"ساعت همیشه برای من معمایی بوده است" زمان در این رمان عنصر مهمی است و جای جای رمان تاریخ ها و ساعتهای گره خورده به اتفاقات مهم به چشم می خورد و نام داستان را نیز تحت شعاع قرار می دهد. شهریور های زندگی راوی هر بار با اتفاقی سهمگین گره خورده و دنیای او را زیر و رو کرده است. شهریور ، جسد یخ زده ی مرد شکلاتی رنگ و دوست داشتنی اش را از آب بیرون می کشد. شهریور است که بین شوشتر و دزفول طفل شیرخواره اش روی دستش گرفته و میان آتش بار دشمن در وضعیتی دهشت بار میان مرگ و زندگی دست و پا می زند. دو روز مانده به شهریور هزار و سیصد و نمیدانم چند است که جنازه ی حبیبه دختر عمویش را با صورتی کبود روی دستش می گذارد. روزی که برای ابد در تاریخ ایران ثبت شده است. راوی در جای جای داستان زمانها را با احتساب ساعت و دقیقه به خوبی در ذهن دارد و تنها این تاریخ را شاید به تعمد نخواسته در ذهنش نگه دارد؛ سال هزار و سیصد و نمی دانم چند؟
فضاسازی رمان نیز از نقاط قوت آن محسوب می شود، نژادحسن در این رمان فضاهایی زنده و تاثیر گذار را پیش روی خواننده می گذارد چنان که مخاطب خود را حی و حاضر در تمامی صحنه می یابد، خواه آن صحنه، قبرستان خرمشهر باشد یا صندلی های سوخته ی سینما رکس، کنار پاشویه ی خانه ی سعید باشد یا کنار شط شوشتر در حال گرفتن جسد سعید از آب. لحن جنوبی و لری که در این اثر به کار رفته این فضا را زنده تر و کوبنده تر کرده است. به خصوص مویه ها و سرودهای عزا. نمونه ای موفق از این فضاسازی آغاز سفر راوی میانسال است که خواننده را بدین شکل بر سر مزار پدر می برد: «مادرم، با آن اندام لاغر و تکیده، همیشه جلو چشمم می‌آید و می‌رود. همین پنجشنبه آخر سال، زنده‌ترین تصویر از او جلو چشمم جان می‌گیرد. سینی مسی گرد روی سرش، شلال موی سیاه از دو طرف ریخته روی سینه. نیازی ندارد سینی را با دست بگیرد، به راحتی روی سربند سیاهش می‌نشیند. وقتی از روی قبرها عبور می‌کنیم، من فقط جلو پایم را نگاه می‌کنم و کبکاب‌های چوبی‌ام را که تق تق صدا می‌دهند، و گاهی هم چشمم به قبرهاست. ری بخیر می‌گوید: این‌ها امانتی‌اند. شب‌ها مرده‌ها می‌نشینند توی این جعبه‌های بزرگ سفید. فقط یک چندتایی هستند و چند ردیف از آنها خراب شده. ری بخیر می‌گوید: این‌ها را آورده‌اند و برده‌اند کربلا. شاید هم نجف اشرف...» (ص 5). آیین و رسوم، غذاها، فضای طبیعی، خانه ها، لباس ها، افکار مردمان جنوب نیز در دهه های پیش از انقلاب، دوران جنگ و بعد از آن به همین خوبی ساخته و پرداخته شده است. تصویری چنان زنده که گویی می توان با این کتاب چهاردهه با مردمان این خطه زیست و حتی گویش شان را یاد گرفت آنچنان که در طول رمان ،جملات محلی زیادی از خطه جنوب هستند که ترجمه آنها در زیرنویس نیامده ولی خواننده می تواند مفهوم و فضایی را که بیان می کنند به خوبی درک کند.
از طلا نژاد حسن پیشتر مجموعه داستان «یک فنجان چای سرد» در سال 83 ،«شازده ناقص» در سال 85 ،«نقد بی نقاب» در سال 87 و «پژواک شعرنو» در سال 88 منتشر شده است.
نويسنده:طلا نژاد حسن
ناشر: هیلا، 1395 چاپ اول
****
" جای همه چیز روی سفره ی ما خالی است" آنچه نویسنده در طول داستان به تصویر می کشد نمایش تمام عیار همین سفره ی خالی ست، خالی از همه چیز! "شهریور هزار و سیصد و نمی دانم چند" یک رمان اجتماعی سیاسی است که در 13 فصل نوشته شده و برنده پنجمین دوره ی جایزه ی پروین اعتصامی و نامزد نهایی جایزه دوسالانه ی مهرگان ادب 92 نیز بوده است. طلا نژادحسن با نثری زیبا و آمیخته با گویش جنوبی، دوران کودکی،جوانی و میانسالی قهرمان داستان را روایت می کند و در خلال آن به وقایع سیاسی-اجتماعی دوران قبل از انقلاب، جنگ و بعد از آن و زندگی مردمان جنوب نیز اشاره دارد. راوی-قهرمانی که او خلق کرده همچون شهرزادی ست که هزار و یک شب زندگی اش را با زبردستی تمام طوری تصویر می کند که خواننده را وا می دارد هر هزار و یک شب، کبکاب (نوعی کفش چوبی مرسوم در جنوب ایران) به پا کند و هر کجا که راوی می رود پشت سرش تق تق کنان به راه افتد ،فرقی نمی کند کجا می رود، خرمشهر،آبادان، اهواز، کرج، تهران، پاریس یا قبرستان.
راوی-قهرمان داستان اسم ندارد اما بی نام بودنش صدمه ای به داستان نمی زند؛ شاید تا پایان داستان هم کسی نپرسد راستی نام این زن چه بود؟ در فصول ابتدایی، راوی زنی جسور و ماجراجو است که هیچ چیز جلودارش نیست ولی هر چه جلوتر می رویم او را در نوع رابطه ای فرودستانه با سه پسر و همسر دومش گم می کنیم و سر و کله ی زنی منفعل، تو سری خور، مریض و بی حوصله در داستان پیدا می شود "چیزی را نتوانستم عوض کنم آرام آرام خودم عوض شدم . حس اینکه دیگر نمیتوانی چیزی را عوض کنی عوضت می کند" (ص 42)، تا اینکه بالاخره در فصل 12 زن تمام می شود! در نقطه ای مبهم چرخ زندگی اش می شکند. او در همان نقطه برای همیشه زمین گیر می شود و دیگر چیزی روایت نمی کند. قرار نیست داستان در همان نقطه ناتمام بماند چراکه فصل دوازدهم آنچنان گره کوری خورده است که به هر ترتیب باید گشوده شود تا هزار و یکمین شب داستان به پایان رسد. کسی که در تمامی داستان کمترین نشانه ها از آن اوست به یک باره در انتهای داستان ظهور می کند و از چرایی تمام شدن زن پرده بر می دارد. در واقع این رمان پازل مرگ است که تکه تکه کنار هم چیده شده و در فصل سیزدهم آخرین قطعه ی مرگ سرجایش قرار می گیرد تا سفری که از قبرستان خرمشهر آغاز شده بود در قبرستانی در پاریس خاتمه یابد.
نژاد حسن در این اثر با تکنیک رفت و برگشت در زمان های مختلف و با خرده روایت های متعدد داستان را به پیش می برد، بدون اینکه خواننده سردرگم شده و خط داستانی را گم کند. او از این تکنیک چنان بهره برده که به عنوان نقطه قوتی در رمان، مخاطب را جذب روایت می کند تا با آن همراه شود. ویژگی در خور اعتنای دیگر این رمان، نحوه ی ارائه اطلاعات در خرده روایت هاست، نویسنده همه چیز را یک باره رو نمی کند بکه با توزیع اطلاعات در بخش های مختلف، بستری را فراهم می آورد تا در اپیزودهای مختلف بتواند سیر تا پیاز هر خرده روایت را برایش نقل کند و هر بار برگی از دفتر هویت شخصیت های داستان را پیش روی خواننده می گذارد.
"ساعت همیشه برای من معمایی بوده است" زمان در این رمان عنصر مهمی است و جای جای رمان تاریخ ها و ساعتهای گره خورده به اتفاقات مهم به چشم می خورد و نام داستان را نیز تحت شعاع قرار می دهد. شهریور های زندگی راوی هر بار با اتفاقی سهمگین گره خورده و دنیای او را زیر و رو کرده است. شهریور ، جسد یخ زده ی مرد شکلاتی رنگ و دوست داشتنی اش را از آب بیرون می کشد. شهریور است که بین شوشتر و دزفول طفل شیرخواره اش روی دستش گرفته و میان آتش بار دشمن در وضعیتی دهشت بار میان مرگ و زندگی دست و پا می زند. دو روز مانده به شهریور هزار و سیصد و نمیدانم چند است که جنازه ی حبیبه دختر عمویش را با صورتی کبود روی دستش می گذارد. روزی که برای ابد در تاریخ ایران ثبت شده است. راوی در جای جای داستان زمانها را با احتساب ساعت و دقیقه به خوبی در ذهن دارد و تنها این تاریخ را شاید به تعمد نخواسته در ذهنش نگه دارد؛ سال هزار و سیصد و نمی دانم چند؟
فضاسازی رمان نیز از نقاط قوت آن محسوب می شود، نژادحسن در این رمان فضاهایی زنده و تاثیر گذار را پیش روی خواننده می گذارد چنان که مخاطب خود را حی و حاضر در تمامی صحنه می یابد، خواه آن صحنه، قبرستان خرمشهر باشد یا صندلی های سوخته ی سینما رکس، کنار پاشویه ی خانه ی سعید باشد یا کنار شط شوشتر در حال گرفتن جسد سعید از آب. لحن جنوبی و لری که در این اثر به کار رفته این فضا را زنده تر و کوبنده تر کرده است. به خصوص مویه ها و سرودهای عزا. نمونه ای موفق از این فضاسازی آغاز سفر راوی میانسال است که خواننده را بدین شکل بر سر مزار پدر می برد: «مادرم، با آن اندام لاغر و تکیده، همیشه جلو چشمم می‌آید و می‌رود. همین پنجشنبه آخر سال، زنده‌ترین تصویر از او جلو چشمم جان می‌گیرد. سینی مسی گرد روی سرش، شلال موی سیاه از دو طرف ریخته روی سینه. نیازی ندارد سینی را با دست بگیرد، به راحتی روی سربند سیاهش می‌نشیند. وقتی از روی قبرها عبور می‌کنیم، من فقط جلو پایم را نگاه می‌کنم و کبکاب‌های چوبی‌ام را که تق تق صدا می‌دهند، و گاهی هم چشمم به قبرهاست. ری بخیر می‌گوید: این‌ها امانتی‌اند. شب‌ها مرده‌ها می‌نشینند توی این جعبه‌های بزرگ سفید. فقط یک چندتایی هستند و چند ردیف از آنها خراب شده. ری بخیر می‌گوید: این‌ها را آورده‌اند و برده‌اند کربلا. شاید هم نجف اشرف...» (ص 5). آیین و رسوم، غذاها، فضای طبیعی، خانه ها، لباس ها، افکار مردمان جنوب نیز در دهه های پیش از انقلاب، دوران جنگ و بعد از آن به همین خوبی ساخته و پرداخته شده است. تصویری چنان زنده که گویی می توان با این کتاب چهاردهه با مردمان این خطه زیست و حتی گویش شان را یاد گرفت آنچنان که در طول رمان ،جملات محلی زیادی از خطه جنوب هستند که ترجمه آنها در زیرنویس نیامده ولی خواننده می تواند مفهوم و فضایی را که بیان می کنند به خوبی درک کند.
از طلا نژاد حسن پیشتر مجموعه داستان «یک فنجان چای سرد» در سال 83 ،«شازده ناقص» در سال 85 ،«نقد بی نقاب» در سال 87 و «پژواک شعرنو» در سال 88 منتشر شده است.
